از اصحاب من كسي هست كه بعد از فوتم، هرگز نه من او را مي‌بينم و نه او مرا.
بي‌ترديد، ادعاي عدالت همة اصحاب نمي‌تواند درست باشد؛ زيرا روايات مربوط به گزارش پيامبر از بعضي آنان كه در صحاح و مسانيد اهل سنت وارد شده است، مانع از ان است كه راه و روش همة صحابه صحيح باشد. مسأله ارتداد اكثريت قابل ملاحظه ياران پيامبر چيزي نيست كه تنها شيعه نقل كرده باشد، بلكه صحيح‌ترين كتاب حديثي از اهل سنت آن را نقل كرده و قسمت اعظم روايات مربوط به ارتداد اكثريت در جامع الاصول جزري آمده است. ^۱ در صفحات قبل پاره‌اي از اين احاديث ذكر شده و حتي در بعضي از آنان هست كه خطاب به پيامبر گفته مي‌شود:
تو نمي‌داني كه آنان پس از تو چه بدعت‌هايي گذاردند و آنان به دوران جاهليت بازگشتند.
ابن اثير جزري حدود ده حديث از صحيح البخاري و صحيح مسلم ـ كه مقدم‌ترين كتاب بر چهار صحيح ديگرند ـ در اين باره نقل مي‌كند. با توجه به اين روايات، چگونه مي‌توان به عدالت تمام صحابه قايل شد و همة آنها را بر حق دانست؟
البته مسلم است كه در بين اصحاب پيامبر، افرادي بودند كه نمونه‌هايي از شاگردان واقعي مكتب پيامبر محسوب مي‌شوند تا آنجا كه اميرالمؤمنين در يكي از خطبه‌هاي نهج البلاغه آنها را چنين توصيف مي‌كند:
لقد رأيت أصحاب محمدٍ( فما أري احداً يشبههم منكم، لقد كانوا يصبحون شعثاً غبراً، و قد باتوا سجداً و قياماً، يراوحون بين جباههم و خدودهم، و يقفون علي مثل الجمر من ذكر معادهم! كأنّ بين اعينهم ركب المعزي من طول سجودهم! ذا ذكر الله هملت اعينهم حتي تبلّ جيوبهم و مادواكما يميد الشجر يوم الريح العاصف، خوفاً من العقاب و رجاء للثواب؛^۲من اصحاب محمد( را ديدم، اما هيچ كدام از شما را همانند آنان نمي‌نگرم، آنها صبح مي‌كردند، در حالي كه موهاي ژوليده و چهره‌هاي غبار آلود داشتند، شب را تا صبح در حال سجده و قيام به عبادت مي‌گذراندند و پيشاني و گونه‌هاي صورت را در پيشگاه خدا بر خاك مي‌ساييدند. با ياد معاد چنان ناآرام بودند، گويا بر روي آتش ايستاده‌اند. بر پيشاني آنها از سجده‌هاي طولاني پينه بسته بود. اگر نام خدا برده مي‌شد، چنان مي‌گريستند كه گريبان‌هاي آنان تر مي‌شد و چون درخت در روز تند باد مي‌لرزيدند، از كيفري كه از آن بيم داشتند يا براي پاداشي كه به آن اميدوار بودند.
امام علي عليه السلام در اين خطبة زيبا خصوصياتي را براي صحابه پيامبر بر مي‌شمرند؛ از جمله: عبادت شبانه، سجده‌هاي شبانه و طولاني، عبوديت در برابر خدا، هراس از روز قيامت، خوف خدا، عشق خدا و... در ابتداي اين كلام مي‌فرمايد هيچ كدام از شما را همانند آنان نمي‌نگرم. مخاطبان امام، همان مردم اطراف امام‌اند كه در بين آنها چهره‌هايي از اصحاب پيامبر وجود دارد. خصوصياتي را كه امام براي صحابه پيامبر