عالم بزرگوار ابراهيم بن هاشم کوفي قمي (قرن3)، اولين کسي است که روايات کوفه را در شهر قم نشر داد. او كتاب‌هاي خود را همچون: النوادر و قضايا اميرالمؤمنين( را ـ که در زمره روايات منتقل شده از کوفه به شمار مي‌رفتند ـ در ميان دوست‌داران احاديث معصومان( منتشر ساخت. ۱
ابوالقاسم حيدر بن شعيب طالقاني کتب فضل بن شاذان را در بغداد نقل نمود. ۲
علي بن محمد ابوالحسن قزويني قاضي در سال 356ق، وارد بغداد شد و بخشي از کتب مفسر بزرگ شيعه محمد بن مسعود عياشي را با خود وارد اين ديار نمود و اولين فردي بود که کتب اين عالم فرزانه را وارد اين شهر دانشمندنشين در آن روزگار نمود. ۳
از همه مهم‌تر، صاحب اولين كتاب از کتب اربعه شيعه ( الکافي)، محمد بن يعقوب کليني است که در طي بيست سال کتاب گرانقدرش را نگاشت و آن را در طول سفر به بغداد، در ميان علاقه‌مندان روايات معصومان( گسترش داد و به شهادت شيخ طوسي در سال 327ق، باب الکوفه شهر بغداد درب السلسله مکان تعليم او بود و شيخ در آن سال جميع مصنّفات و احاديث اين عالم فخيم را به گونه مستقيم از او شنيد و اجازه نقل آن را گرفت. ۴
دانشمندان اهل سنّت
ابومحمد غازي بن قيس اندلسي (م199ق)، اولين نفر بود که قرائت نافع و الموطّا مالک را به اندلس وارد کرد. ۵
ابواسحاق ابراهيم بن محمد نيشابوري (م308ق) در راه حج صحيح مسلم را وجادةً ۶ نقل نمود. ۷
ابوعوانه يعقوب نيشابوري (م316ق) اولين کسي بود که مذهب و کتب شافعي را وارد اسفراين نمود. ۸
ابن الأحمر محمد بن معاويه(م358ق) السنن الکبير نسايي را در اندلس نقل نمود. ۹
3-11. نگارش کتب حديث
1.. همان، ص۱۶.
2.. اعيان الشيعة، ج۶، ص۲۷۰.
3.. همان، ص۲۶۷.
4.. الفهرست، ص۲۱۱.
5.. سيراعلام النبلاء، ج۸، ص۲۰۶، ش۱۴۱۸.
6.. روشي در طرق تحمّل حديث که در آن فرد کتاب يا حديثي را به خطّ راوي آن بيابد و با شناخت خطّ او، آن را از وي روايت کند. (تلخيص مقباس الهداية، ص۱۸۰)
7.. همان، ج۱۱، ص۳۲۱، ش۲۷۲۴.
8.. همان، ج۱۱، ص۳۹۲، ش۲۷۵۲.
9.. همان، ج۱۲، ص۲۲۹، ش۳۲۴۷.
