باب هفتم : رياضيّات
۵۶۰۷.تصنيف نهج البلاغة :از كوچك ترين عددى كه بر اعداد طبيعى از يك تا نُه ، بدون كسر ، قابل تقسيم است از ايشان (على عليه السلام ) پرسيده شد . حضرت بلا فاصله در پاسخ فرمود : «ايّام هفته ات را در ايّام سالت ضرب كن» . ۱
۵۶۰۸.بحار الأنوارـ در تفسير سخن خداوند متعال كه مى فرمايد :«و سيصد سال در غارشان درنگ كردند و نُه سال [ نيز بر آن] افزودند»ـ: از طَبْرِسى و ديگران ، روايت شده كه فردى يهودى از على عليه السلام درباره مدّت باقى بودن اصحاب كهف پرسيد . امام عليه السلام طبق آنچه در قرآن بود ، پاسخ گفت .
يهودى گفت : امّا ما در كتاب هايمان داريم كه سيصد سال بود .
على عليه السلام فرمود : «آن ، به سال هاى خورشيدى است و اين ، به سال هاى قمرى» . ۲
۵۶۰۹.تهذيب الأحكامـ به نقل از عبيده سلمانى ، درباره امير مؤمنان عليه السلام ـ: از او (على عليه السلام ) درباره كسى كه مُرده است و از او يك همسر ، پدر و مادر و دو دختر به جاى مانده، پرسيده شد . فرمود : «يك هشتم آن زن ، يك نُهم مى شود» . ۳
1.منظور از سال در اين جا سال قمرى است ؛ يعنى ۳۶۰ روز كه اگر در عدد هفت ، ضرب شود ، نتيجه ۲۵۲۰ مى شود و اين ، عددى است كه بر اعداد طبيعى از يك تا نُه ، بدون باقى مانده ، قابل تقسيم است .
2.يعنى سال هايى كه قرآن مطرح مى كند ، بر پايه سال قمرى است و در نتيجه سال هاى خواب اصحاب كهف سيصد و نه سال مى شود و سال در كتاب هاى شما بر پايه سال شمسى است. بنا بر اين سيصد سال مى شود .
3.شرح اين حديث ، بر اساس كتابِ المناقب ، ابن شهر آشوب ( : ج ۲ ص ۴۵) چنين است : براى پدر و مادر ، دو ششم و براى دو دختر ، دو سوم و براى زن ، يك هشتم است و [ بدين ترتيب ، ]از مقدار فريضه افزون مى گردد . براى زن ، يك هشتم بيست و چهار ، يعنى سه سهم است و چون سهم ها بيست و هفت مى شود ، يك هشتم او ، يك نهم مى شود؛ زيرا يك سومِ بيست و هفت ، نُه مى گردد. در نتيجه ۲۴ سهم مى ماند كه براى دو دختر ، شانزده سهم و براى پدر و مادر هشت سهم است تا به طور مساوى تقسيم شود.
وى افزوده است: اين ، يا بر اساس پرسشى بودن جمله است ، يا بنا بر سخن آنان كه مى گويند «يك هشتمش يك نهم مى گردد» ، يا بر پايه نظر خودش است و يا آن كه نتيجه حكم بر اساس نظر كسى كه به عول معتقد است ، كه آن حضرت جواب ، محاسبه ، تقسيم و نسبت را روشن كرده است .