شناخت نامه عبدالجلیل و «نقض»

در این مجموعه ۲۲ نوشتار منتشره درباره عبدالجلیل قزوینی رازی و کتاب نقض گرد آمده است.

در این مجموعه ۲۲ نوشتار منتشره درباره عبدالجلیل قزوینی رازی و کتاب نقض گرد آمده است که هر کدام، از زوایای مختلف به زندگانی عبدالجلیل و محتوای کتاب نقض پرداخته اند. به جهت اهمیت کتاب نقض، تنی چند از عالمان برجسته نیز به جایگاه و اهمیت محتوای آن پرداخته اند. در میان نویسندگان این مجموعه، نوشته های بزرگانی همچون علاّمه محمّد قزوینی، عبدالحسین زرّینکوب و ذبیح اللّٰه صفا و ... نیز وجود دارد که نشان از جایگاه و منزلت کتاب نقض دارد.

عناوین بعضی مقالات عبارت اند از: عبدالجلیل قزوینی، علی دوانی؛ کتاب «نقض» و مؤلّف آن، محمّد قزوینی؛ کتاب «النقض»، عبد الحسین زرّینکوب؛ بعض فضائح الروافض، ذبیح اللّٰه صفا؛ و...

مقدّمه

عبدالجليل قزوينى رازى از عالمان مشهور قرن ششم هجرى است. موطن اصلى او قزوين بوده است، ولى در شهر رى مى زيسته است. عبدالجليل در علم كلام تبحر داشته و از سرآمدان اين علم در عصر خويش به شمار مى آمده است. مهم ترين اثر وى كه به دست ما رسيده كتاب نقض نام دارد.

كتاب نقض از معدود آثار برجاى مانده از قرن ششم هجرى قمرى است كه از زواياى گوناگون از اهميت برخوردار است. در اين اثر، اطلاعات منحصر به فردى در اختيار ما قرار مى گيرد كه در حوزه موضوعات مختلف اهميت ويژه دارد. برخى از ويژگى هاى كتاب نقض عبارت اند از:

۱. اشتمال كتاب بر اطلاعات تاريخى و جغرافيايى مناطقى از ايران در قرن پنجم و ششم هجرى كه پاره اى از اين اطلاعات، منحصر به فرد اند و در منابع ديگر نمى توان بدانها دست يافت؛

۲. تاريخ افكار و عقايد دينى و پاره اى از آداب و رسوم كه مؤلّف مستقيماً آنها را گزارش كرده است؛

۳. نثر فارسى اديبانه كتاب نقض كه مربوط به هشت قرن پيش (قرن ششم هجرى) است.

افزون بر ويژگى هاى ياد شده، اطلاعات فراوان ديگرى در كتاب آمده است كه از جنبه هاى مختلف، ارزش بررسى دارد. ارزش ديگر اين كتاب، تصحيح و تعليقات و حواشى فاضل دانشمند مرحوم محدّث اُرموى بر كتاب است كه با آوردن مدارك و منابع معتبر، متن كتاب نقض را تقويت كرده است. همچنين با افزودن مطالب ديگرى از آثار عالمان شيعه در تعليقات كتاب، مطالب كتاب نقض را كامل تر كرده است و گاه نيز به تصحيح محتوايى برخى مطالب آن اهتمام ورزيده است.

در اين مجموعه ۲۲ نوشتار منتشره درباره عبدالجليل قزوينى رازى و كتاب نقض گرد آمده است كه هر يك از زواياى مختلف به زندگانى عبدالجليل و محتواى كتاب نقض پرداخته اند. به جهت اهميت كتاب نقض، تنى چند از عالمان برجسته نيز به جايگاه و اهميت محتواى آن پرداخته اند. در ميان نويسندگان اين مجموعه، نوشته هاى بزرگانى همچون علّامه محمّد قزوينى، عبدالحسين زرّين كوب و ذبيح اللَّه صفا و ... نيز وجود دارد كه نشان از جايگاه و منزلت كتاب نقض دارد.

هادى ربانى