وجوب اطاعت از اولو الامر

آیه اولو الأمر:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَه وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلِی الْأَمْرِ مِنکمْ.[۱]

ای کسانی که ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و اولو الأمر خود، اطاعت نمایید.

اگر اطاعت از اولو الأمر هم واجب است، چرا در دنباله آیه، مردم را در منازعات و اختلافات، به اولو الأمر ارجاع نداده و مرجع حلّ دعوا را خدا و رسول، معرّفی کرده است؟[۲]در آیه چنین می فرماید:

فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَی ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی ٱللهَ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ.

هرگاه در چیزی نزاع کردید، آن را به خدا و رسول، باز گردانید [و از آنان، داوری بخواهید]، اگر به خدا ایمان دارید.

پاسخ: ظاهر حرف «فاء» در «فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِی شَی ءٍ...» بیانگر مبتنی بودن «فَإِن تَنَازَعْتُمْ...» بر لزوم اطاعت از خدا و رسول و اولو الأمر است.[۳]بنا بر این، مقتضای سیاق آیه، ارجاع مخاصمات به خدا (قرآن)، پیامبر و اولو الأمر (معصومان) است؛ ولی چون صدر آیه، اطاعت از اولو الأمر را قرین اطاعت از رسول نموده است (یعنی همان گونه که باید به فرمان ها و داوری های پیامبر خدا تن داد، باید به فرمان ها و داوری های اولو الأمر نیز تن داد)، از تکرار جداگانه «اولی الأمر»، خودداری شده است و به ذکر رسول، اکتفا شده است.

همچنین وقتی اولو الأمر، جانشین پیامبر(ص) هستند، بنا بر این، سخن آنان نیز سخن رسول است و رجوع به آنان، رجوع به رسول است. چه بسا حذف «اولی الأمر» در جمله دوم آیه، برای آگاهی دادن نسبت به جانشینِ پیامبر بودن اولو الأمر باشد و این که آنان، ادامه دهنده خط رسالت هستند.

از امام باقر(ع) روایت شده که در باره آیه «اولو الأمر» فرمود:

هِیَ فی عَلِیٍّ وَ فِی الأَئِمَّةِ(ع)، جَعَلَهُمُ اللّهُ مَواضِعَ الأَنبِیاءِ، غَیرَ أنَّهُم لا یُحِلُّونَ شَیئاً وَ لا یُحَرِّمُونَهُ.[۴]

این آیه در باره علی(ع) و امامان(ع) است که خداوند، آنان را جانشین انبیا نموده است، با این تفاوت که آنان، چیزی را حلال یا حرام نمی کنند.

نیز از ایشان روایت شده که فرمود:

ثُمَّ قالَ لِلنّاسِ: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» فَجَمَعَ المُؤمِنینَ إلیٰ یَومِ القِیامَةِ، «أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» إیّانا عَنیٰ خاصَّةً؛ فَإنْ خِفْتُم تَنازُعاً فِی الأَمرِ فَارْجِعُوا إلَی اللّهِ وَ إلَی الرَّسولِ وَ اُولی الأَمرِ مِنکُم، هٰکَذا نَزَلَت.[۵]

خداوند به مردم فرمود: (ای کسانی که ایمان آوردید!) خطاب به تمام مؤمنان تا روز قیامت است. (از خدا اطاعت کنید و از رسول و اولیای امر خود [نیز] فرمان برید). خداوند [از اولو الامر]، تنها ما را اراده کرده است. پس اگر از نزاعی در امور ترسیدید، به خدا و رسول و اولو الأمرتان، رجوع کنید که این معنا مراد الهی است.

همچنین از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود:

نَزَلت: «فَإِنْ تَنازَعتُم فی شَی ءٍ فَارْجِعُوهُ إلَی اللّهِ و إلَی الرَّسولِ و إلیٰ أولِی الأَمرِ مِنکُم».[۶]

[این آیه] با این معنا نازل شده: [ای اهل ایمان!] اگر در امری با همدیگر اختلاف کردید، آن را به خدا و رسول و اولو الأمر خودتان ارجاع دهید.