جمع بودن «اولو»

آیه اولو الأمر:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَطِیعُواْ اللَه وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَ أُوْلِی الْأَمْرِ مِنکمْ.[۱]

ای کسانی که ایمان آورده اید! از خدا اطاعت کنید و از پیامبر و اولو الأمر خود، اطاعت نمایید.

اگر منظور از «اولی الأمر»، امامان معصوم( باشند، با کلمه «اُولی» که معنای جمع دارد، سازگار نیست؛ زیرا امام معصوم در هر زمان، یک نفر بیشتر نیست. فخر رازی می نویسد:

خداوند، مؤمنان را به اطاعت از اولو الأمر فرمان داده است و «اُولی الأمر»، جمع است، در حالی که شیعه معتقد است در هر زمانی، تنها یک امام وجود دارد و حمل لفظ جمع بر مفرد، خلافِ ظاهر است.[۱]

پاسخ: حمل اسم جمع بر مفرد، وقتی خلافِ ظاهر و مَجاز است که لفظی جمع، اطلاق شود و یک فرد از افراد آن اراده شود (استعمال جمع در معنای مفرد)، نه این که حکمی بر گروهی واقع شود (یعنی لفظ جمع در معنای خود به کار رود) و آن حکم به تعداد افراد آنها منحل شود. نظیر این که گفته شود: «دانشمندانِ شهر خود را گرامی بدارید»، یعنی این دانشمند را گرامی بدار، آن دیگر را نیز گرامی بدار، آن سومی را نیز گرامی بدار و.... نمونه این استعمال عرفی در قرآن، بسیار آمده است و جای شگفتی است که فخر رازی چنین اشکالی نموده است.[۲]برخی از این استعمالات، عبارت اند از: «حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ»،[۳]«فَلا تُطِعِ الْمُکَذِّبِینَ»،[۴]«إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ کُبَراءَنا»[۵]و «وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ».[۶]