مهم ترین وظایف خاصّ زن در تحکیم خانواده

در برابر همه وظایفى كه براى اداره خانواده به عهده مرد است ، مهم ترین وظایف اختصاصى زن ، عبارت اند از :

۱ . پذیرفتن مدیریت شوهر بر خانواده

خانواده ، یك واحد كوچك اجتماعى است و اداره آن ، مانند یك اجتماع بزرگ نیازمند مدیریت و رهبرى واحد است ؛ زیرا مدیریت جمعى اى كه زن و مرد در آن مشترك باشند ، بى معناست . از این رو ، یكى از مرد یا زن باید مدیر و دیگرى معاون و تحت نظارت او باشد . قرآن در این جا تصریح مى كند كه مدیریت خانواده ، به عهده مرد است :

«الرِّجَالُ قَوَّ مُونَ عَلَى النِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَآ أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوَ لِهِمْ .[۱]مردان ، سرپرست و نگهبان زنانند ؛ چرا كه خداوند [از نظر اجتماعى] بعضى از انسان ها را بر بعضى دیگر برترى بخشیده است ، و [نیز] از آن روى كه مردان از اموال خویش [براى زنان] هزینه مى كنند» .

بى تردید ، منظور از این سخن ، اجازه دادن به مرد در جهت خودكامگى و تضییع حقوق زن نیست ؛ بلكه قرآن در عین حالى كه از نظر مدیریتى ، مرد را بر زن ترجیح داده ، بر حقوق متقابل زن نیز تأكید مى نماید و مى فرماید :

«وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِى عَلَیهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیهِنَّ دَرَجَةٌ .[۲]و براى زنان بر عهده مردان ، حقوقى شایسته است ، مانند حقوقى كه [براى مردان] بر عهده آنهاست و مردان بر آنها [از نظر ریاست خانوادگى] برترى دارند» .

این سخن ، بدین معناست كه همان طور كه حقوقى براى مرد وضع شده كه زن باید آن را رعایت كند ، زن نیز حقوق مختلفى بر مرد دارد كه رعایت آن بر وى لازم است . به تعبیر دیگر ، وظیفه ، از حق جدا نیست . به همان اندازه كه زنان ، وظایفى در برابر شوهر دارند ، حقوقى نیز براى آنان مقرر گردیده كه از تساوى این حقوق با آن وظایف ، عدالت درباره آنان اجرا مى گردد .

بر این پایه ، از نگاه قرآن ، تفاوت جسمى و روحى مرد و زن از یك سو و وجوب نفقه زن بر مرد از سوى دیگر ، زمینه ساز اعطاى حق مدیریت خانواده به مرد ، و وجوب اطاعت زن از مرد در اداره امور خانوادگى است . امّا باید توجّه داشت كه بى تردید ، ریاست مرد بر زن ، مطلق و نامحدود نیست ؛ بلكه محدود است به مقرّرات شرعى و اخلاقى و مقید است به رعایت حقوق متقابل زن و وظایف مشتركى كه هر یك از مرد و زن در تحكیم بنیاد خانواده به عهده دارند .

گفتنى است كه رعایت حق ریاست شوهر ، آن قدر اهمیت دارد كه بر پایه شمارى از روایات ، یكى از عوامل بهشتى شدن زن شمرده شده است .[۳]

۲ . امانتدارى در غیاب شوهر

دومین وظیفه مهم زن ، این است كه در غیاب شوهر ، از هر جهت امانتدار باشد . قرآن كریم بانوان شایسته را چنین توصیف مى فرماید :

«فَالصَّــلِحَـتُ قَـنِتَـتٌ حَـفِظَـتٌ لِّلْغَیبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ .[۴]زنان شایسته ، زنانى خاضع [در برابر نظام خانواده] اند كه در غیاب همسر ، اسرار و حقوق او را ، كه خدا براى او قرار داده ، حفظ مى كنند» .

این سخن ، در ادامه آیه قبل ، و اشاره به دومین وظیفه اختصاصى زن در زندگى خانوادگى است ، و ضمن تأكید بر این كه بانوان صالح و شایسته ، علاوه بر این كه ریاستِ شوهر را در اداره امور زندگى مى پذیرند و در برابر نظام خانواده تمكین مى نمایند ، نه تنها در حضور شوهر ، بلكه در غیاب او نیز از هر جهت ، امانتدار عفّت خود و اسرار و اموال خانوادگى هستند و در برابر حقوقى كه خداوند متعال براى آنها مقرر داشته ، وظایف خود را به خوبى انجام مى دهند و مرتكب خیانت نمى شوند ، چنان كه در روایتى از پیامبر(ص) آمده است :

لِلرَّجُلِ عَلَى المَرأةِ أن تَلزَمَ بَیتَهُ ، وتَوَدَّدَهُ وتُحِبَّهُ وتُشفِقَهُ ، وتَجتَنِبَ سَخَطَهُ وتَتَّبِعَ مَرضاتَهُ ، وتوفی بِعَهدِهِ ووَعدِهِ ، وتَتَّقی صَولاتِهِ ، ولا تُشرِكَ مَعَهُ أحَدا فی أولادِهِ ، ولا تُهینَهُ ولا تُشقِیهُ ، ولا تَخونَهُ .[۵]مرد را بر همسرش ، این حق است كه در خانه اش بنشیند و به او ، محبّت و عشق و شفقت بورزد . از به خشم آوردن او دورى كند و در پىِ به دست آوردن خشنودى او باشد . به عهد و وعده اش با او وفا كند . از عصبانیت او بپرهیزد . كسى را در فرزندانش با وى شریك نگردانَد . به او اهانت نكند و رَنجَش ندهد . در حضور او ، و نیز در اموالش به او خیانت نكند .

[۱]. نساء : آيه ۳۴ .

[۲]. بقره : آيه ۲۲۸ .

[۳]. ر . ك : ص ۲۸۳ (پاداش فرمانبردارى زن از شوهر) .

[۴]. نساء : آيه ۳۴ .

[۵]ر . ك : ص ۲۷۸ ح ۴۴۱ .