محدوده تربت سیدالشهدا(ع) برای استشفا

احادیثی را که در باره استشفا به تربت سید الشهدا(ع) وارد شده اند، می توان به چهار دسته تقسیم کرد :

دسته اوّل، احادیثی که حریم قبر مطهّر امام(ع) را مشخّص کرده اند. برخی از این احادیث، حریم قبر ایشان را بیست گز در بیست گز[۱]، برخی ۲۵ گز در ۲۵ گز،[۲]برخی یک فرسخ در یک فرسخ،[۳]و برخی پنج فرسخ در پنج فرسخ[۴]، ذکر کرده اند.

دسته دوم، احادیثی که قلمرو تربت آن امام را برای استشفا، مشخّص کرده اند و با اختلاف، این قلمرو را هفتاد گز[۵]، هفتاد باع، ده میل[۶]ر.ک : ص ۴۰۱ ح ۳۳۷۱.، چهار میل،[۷]یک میل[۸]و یا غیر از اینها ذکر کرده اند.[۹]

دسته سوم، حدیثی که می گوید : بالای سر امام حسین(ع)، تربت سرخ رنگی قرار دارد که درمان هر بیماری ای بجز مرگ است.[۱۰]

دسته چهارم، احادیثی که به طور مطلق (کلّی و بدون قید)، دلالت بر استشفا به تربت قبر سید الشهدا(ع) دارند و از هیچ قید و محدوده ای نام نبرده اند.

در جمع بندی این احادیث، می توان گفت : در میان احادیث دسته اوّل، سند دو روایت، معتبر است (یکی حدیث دلالت کننده بر بیست گز در بیست گز و دیگری حدیث دلالت کننده بر ۲۵ گز در ۲۵ گز) ؛ ولی در هیچ یک از این دو، به استشفا از تربت این محدوده، اشاره ای نشده است.

سند هیچ یک از احادیث دسته دوم نیز معتبر نیست. همچنین، سند حدیثی که دلالت بر استشفا به تربت بالای سر امام(ع) دارد، ضعیف است.

بنا بر این، تنها احادیثی از اعتبار لازم برخوردارند که به طور مطلق، دلالت بر استشفا به تربت قبر آن امام دارند، و همان طور که فقهای بزرگوار فرموده اند، در معنای این احادیث، به قدر متیقّن از مصادیق عرفی قبر، بسنده می شود. بعید نیست همان طور که در حدیثی معتبر آمده، تا فاصله ۲۵ گز از هر سو، عرفا قدر متیقّن محسوب شود. در این صورت، برای استشفا به تربتِ خارج از این محدوده، لازم است که تربت، در آب، حل شود و با آب تربت، استشفا گردد.

محدوده تربت برای غیر استشفا

هیچ یک از احادیثی که استفاده از تربت امام حسین(ع) را برای غیر استشفا (مانند : سجده کردن بر آن و تبرّک جستن به آن) توصیه کرده اند، خاک کربلا را به صورت مطلق، دارای فضیلت و برکت نمی دانند ؛ بلکه گِل قبر امام(ع) و یا تربت ایشان را بافضیلت دانسته اند. پس می توان گفت که در تعیین محدوده تربت امام(ع) برای غیر استشفا نیز، صدق عرفی تربت امام، ضروری است. البته از آن جا که استفاده همگان از محدوده عرفی تربت قبر امام، ممکن نیست، عمل به احادیثِ یاد شده، اقتضا می کند که بخش وسیعی از خاک کربلا، تربت امام حسین(ع) محسوب شده باشد، که هر چه به قبر نزدیک تر باشد، فضیلت و برکت آن بیشتر است. با این حال، مقتضای احتیاط، آن است که تبرّک جستن به خاک کربلا، در جایی که عرفا تربت امام حسین(ع) خوانده نمی شود، به امید مطلوبیت (نیت رجا) باشد.