نام گذار جمعه

بر پایۀ برخی گزارش های تاریخی، پیش از هجرت پیامبر(ص) ، مسلمانان ساکن در مدینه ـ که "انصار” خوانده می شوند ـ بر آن شدند تا همانند یهود و نصارا ـ که در روز خاصّی از هفته، گردهماییِ عمومی داشتند ـ، خود نیز یکی از روزهای هفته را به این امر اختصاص دهند. بدین منظور، روزی را که تا آن روزگار، "عَروبة” نامیده می شد، انتخاب کردند و آن را جمعه نامیدند:

مردم مدینه، پیش از مهاجرت پیامبر خدا(ص) [به این شهر] و پیش از نازل شدن سورۀ جمعه، اقدام به برپایی نماز جمعه کردند و این روز را جمعه نامیدند. انصار گفتند: یهود و نصارا را در هر هفته، روزی است که هر یک در آن اجتماع می کنند. بیایید ما نیز روزی را قرار دهیم تا گرد هم آییم و خدا را یاد کنیم و نماز بر پا داریم و او را سپاس بگزاریم و سخنانی از این دست.

آن گاه گفتند: شنبه از آنِ یهود است و یکشنبه از آنِ نصارا. "عروبه” را روز اجتماع خود قرار دهید و آنان در آن روزگار، روز جمعه را عروبه می خواندند. پس همگی نزد اسعد بن زراره گرد آمدند و وی آن روز، همراه آنان نماز گزارد و]خداوند را[به آنان یادآوری کرد و آنان آن روز را جمعه نام نهادند تا در آن، گرد هم آیند. آن گاه اسعد بن زراره، گوسفندی را برایشان قربانی کرد و آنان به دلیل کمی نفراتشان همگی از همان یک گوسفند، نهار و شام خوردند. در پی آن بود که خداوند، این آیه را فرو فرستاد: (اى کسانی كه ايمان آورده ايد! هر گاه براى نماز روز جمعه بانگ داده شود، به سوى ياد خدا بشتابيد...)[۱].[۲]

با این حال، گزارش  دیگری حاکی از آن است که کعب بن لُؤَی، جدّ پیامبر خدا(ص) نخستین کسی است که این روز را جمعه نامید.[۳]