محاسن برقى
*آزادکردن غلامان
محمد بن مروان از حضرت صادق نقل كرد كه حضرت باقر از دنيا رفت شصت غلام داشت يك سوم آنها را هنگام مرگ آزاد كرد.
ارشاد مفيد[۱]
*مقام عظمای امام باقر علیه السلام
عبد الله بن عطاء مكى گفت باندازهاى كه دانشمندان پيش حضرت باقر كوچك بودند پيش احدى چنان كوچك نبودند.
حكم بن عتيبه با مقامى كه در نزد مريدان خود داشت ديدم چون بچه اى در نزد معلم خود خدمت آن جناب كوچك است جابر بن يزيد جعفى هر وقت چيزى از حضرت باقر نقل ميكرد ميگفت مرا حديث كرد وصى اوصياء وارث علم انبياء محمد بن على بن الحسين.
*مسح روی کفش!
قيس بن ربيع گفت از ابو اسحاق راجع بمسح روى كفش سؤال كردم گفت مردم روى كفش مسح ميكنند ولى مردى را از بنى هاشم ديدم كه مانند نداشت محمد بن على بن الحسين از او پرسيدم راجع بمسح بر روى كفش مرا نهى كرده فرمود امير المؤمنين على چنين كارى را نميكرد.
ابو اسحاق گفت از وقتى كه او مرا نهى كرد ديگر بر روى كفش مسح نكردم قيس بن ربيع نيز گفت از وقتى كه اين جريان را از ابو اسحاق شنيدم من هم مسح نكردم.
*طلب روزی
عبد الرحمن بن حجاج از حضرت صادق نقل كرد كه فرمود محمد ابن منكدر ميگفت خيال نميكردم على بن الحسين جانشينى بتواند مانند خود در علم بگذارد تا خدمت فرزندش محمد بن على رسيدم خواستم او را پند دهم او مرا پند داد.
دوستانش گفتند چگونه ترا موعظه كرد؟ گفت در شدت گرما رفتم بخارج مدينه محمد بن على را كه مردى فربه بود و تكيه بدو غلام خود داشت ديدم با خود گفتم شخصى از بزرگان قريش در چنين ساعتى با اين حال در جستجوى دنيا است بخدا قسم او را موعظه خواهم نمود. پيش رفته سلام كردم جواب مرا با نفس بريده و از شدت خستگى داد و عرق ميريخت. عرض كردم آقا شخصيتى بزرگ از خاندان قريش در چنين ساعتى با اين حال بايد در طلب دنيا باشد اگر ترا مرگ فرا گيرد در اين حال چه ميكنى؟ خود را از دو غلام جدا نمود و تكيه كرده گفت : «بخدا سوگند اگر مرگ مرا فرا گيرد در اين حال من در حال انجام يك وظيفه دينى هستم كه خود و خانواده ام را از نياز پيدا كردن به تو و مردم نگهداشته ام ترس موقعى است كه مرگ فرا رسد و مشغول معصيت خدا باشى.» عرض كردم آقا من ميخواستم شما را نصيحت كنم مرا پند دادى.
*برادری در همه حال
حسن بن كثير گفت خدمت حضرت باقر شكايت از احتياج و ستم برادران نمودم فرمود بد برادرانى هستند كه در موقع ثروت گرد تو هستند هنگام نادارى فرار ميكنند بغلام خود دستور داد كه كيسهاى كه محتوى هفتصد درهم بود باو بدهد. فرمود اين را خرج كن هر وقت تمام شد بمن خبر بده.
*هدیه‌های ویژه
عمرو بن دينار و عبيد الله بن عبيد بن عمير گفتند هر وقت ما خدمت حضرت باقر عليه السلام ميرسيديم به ما پول و وسائل و لباس ميداد. مي فرمود اينها را قبل از اينكه شما را ببينم برايتان تهيه ديده بودم.
*جایزه‌ای برای دوستان
سليمان بن قرم گفت ابو جعفر محمد بن على عليه السلام بما جايزه ميداد از پانصد درهم تا ششصد و هزار از لطف و انعام بدوستان و كسانى كه باو پناه ميبردند و اشخاصى كه اميد از او داشتند هيچ وقت آزرده و دلگير نميشد.
*حاملان وحی
روايت شده از امام باقر عليه السلام كه سؤال كردند آقا بعضى از حديثها را بدون سند ذكر ميكنيد فرمود هر وقت حديثى را بدون سند گفتم سند آن چنين است پدرم از جدم و ايشان از پدرشان از پيامبر اكرم از جبرئيل از خداى بزرگ.
ميفرمود گرفتارى ما از دست مردم زياد است اگر دعوت كنيم آنها را بحقيقت نمىپذيرند اگر آنها را رها كنيم جز بوسيله ما هدايت نخواهند يافت، باز ميفرمود مردم هرگز عيبجوئى از ما نميكنند. ما اهل بيت رحمت و درخت نبوت و معدن حكمت و جايگاه آمد و رفت ملائكه هستيم و بر خاندان ما وحى نازل شده.
حلية الاولياء
*خانواده علم
ابو نعيم در حلية الاولياء ميگويد حاضر ذاكر خاشع صابر ابو جعفر محمد ابن على باقر است.
گفته اند كريم پسر كريم پسر كريم پسر كريم يوسف بن يعقوب بن اسحاق ابن ابراهيم است همچنين سيد پسر سيد پسر سيد پسر سيد محمد بن على بن حسين بن على است.
مردى از پسر عمر مسأله اى سؤال كرد نتوانست جواب بگويد گفت برو از آن پسر بپرس و هر چه گفت بيا بمن بگو اشاره كرد بمحمد بن على حضرت باقر آن شخص سؤال كرد جواب گرفته پيش پسر عمر آمد و جواب را باو گفت پسر عمر گفت اينها خانواده علم هستند.
بيان و تبيين جاحظ[۲]
*من باقرم
جاحظ در كتاب بيان و تبيين، مينويسد حضرت باقر زندگى عالى دنيا را در دو كلمه جمع كرده فرموده است به زيستى و زندگى خوش پيمانه پرى است كه دو ثلث آن زيركى است و يك ثلث خود را بغفلت زدن.
مردى نصرانى باو گفت تو بقر هستى فرمود نه من باقرم گفت فرزند زنى آشپزى فرمود اين شغل او بوده. گفت تو فرزند يك سياه حبشى نابكارى؟
فرمود اگر راست ميگوئى نابكار بوده خدا از او بگذرد اگر دروغ ميگوئى خدا از تو بگذرد، نصرانى مسلمان شد.
مكارم الاخلاق[۳]
*محتاج لطف خدا
عبد الله بن عطا گفت خدمت حضرت باقر رسيدم در منزل آن جناب تختخواب و فرش و روكشهاى پشمى و ساير وسائل زندگى ديدم پرسيدم اينها چيست فرمود اين جهاز و وسائل مربوط به زن من است. (كشف الغمه ج ۲ ص ۳۱۹).
افلح غلام حضرت باقر گفت در خدمت آن جناب بمكه رفتم همين كه وارد مسجد الحرام شد نگاهى بخانه خدا كرده با صداى بلند شروع بگريه كرد. عرضكردم پدر و مادرم فدايت مردم متوجه شمايند آرامتر گريه كنيد.
فرمود چرا گريه نكنم شايد خداوند با لطف و مرحمت بمن نگاه كند اين توجه او سبب رستگارى فردايم شود. گفت آنگاه بگرد خانه خدا طواف كرد بعد در مقام ابراهيم بنماز ايستاد وقتى سر از سجده برداشت محل سجدهاش تر شده بود از اشك چشمش و هر وقت خنده ميكرد ميگفت : (اللهم لا تمقتنى)، خدايا بر من خشم مگير.
حضرت صادق روايت نموده كه پدرم در مناجات نيمه شبش چنين ميگفت خدايا بمن دستور دادى نپذيرفتم مرا نهى كردى باز نگشتم خدايا اينك بندهات در مقابل تو است نميتوانم عذرى بياورم.
كشف الغمه
*تمام ستایشها
حضرت صادق فرمود قاطر پدرم گم شد گفت اگر خداوند قاطرم را بمن برساند آنچنان ستايش كنم او را كه به پسندد طولى نكشيد كه قاطر را با زين و برگ آوردند همين كه سوار شد و لباس خود را جمع كرد سر بسوى آسمان بلند كرده گفت (الحمد لله) چيز ديگرى اضافه نكرد سپس فرمود چيزى فرو گذار نكردم و نه چيزى باقيماند تمام ستايشها را اختصاص بخداى بزرگ دادم هر نوع ستايشى داخل در همين ستايش است كه كردم.
سلمى كنيز حضرت باقر گفت هر يك از برادرانش كه بخانه آن جناب مىآمدند آنها را پذيرائى ميكرد با غذاى خوب و لباسهاى عالى بايشان ميداد و پول نيز ميبخشيد من عرض ميكردم خوب است كمتر مصرف كنيد ميفرمود سلمى نيكى و ارزش دنيا كمك به برادران و دوستان است.
جايزههائى كه ميداد از پانصد درهم تا ششصد هزار بود از نشستن با برادران دلتنگ نميشد. ميفرمود دوستى خود را در قلب برادرت بآن اندازه بدان كه تو او را دوست ميدارى. هيچ وقت شنيده نميشد از خانهاش كه بگدا بگويند خير باد ترا. يا بگويند، گدا اين را بگير. ميفرمود آنها را با بهترين اسمهايشان بخوانيد.
رجال كشى[۷]
*سی‌هزار حدیث
محمد بن مسلم گفت هر چه بخاطرم رسيد از حضرت باقر عليه السلام پرسيدم تا آنجا سى هزار حديث از او سؤال كردم ولى از حضرت صادق شانزده هزار پرسيدم.
*بهترین مرکب سواری!
عبد الله بن عطا گفت حضرت باقر فرمود دو مركب سوارى زين كن. من يك الاغ و يك قاطر آماده كردم و قاطر را پيش كشيدم براى امام عليه السلام خيال ميكردم آن را بهتر دوست دارد. فرمود كه بتو گفت كه قاطر را برايم بياورى. عرضكردم من انتخاب كردم فرمود من بتو گفتم برايم انتخاب كنى؟
سپس فرمود بهترين مركب سوارى پيش من الاغ است. گفت الاغ را پيش آوردم ركاب گرفتم امام عليه السلام سوار شد آنگاه فرمود:«الحمد لله الذى هدانا بالاسلام و علمنا القرآن و من علينا بمحمد ص و الحمد لله الذى سخر لنا هذا و ما كنا له مقرنين و انا الى ربنا لمنقلبون و الحمد لله رب العالمين». با هم رفتيم تا بمحلى رسيديم عرض كردم نماز نميخوانيد فرمود اينجا محل مورچه است در چنين محلى نماز خوانده نميشود باز رفتيم تا بجاى ديگرى رسيديم دو مرتبه سخن خود را تكرار كردم فرمود اينجا شورهزار است نماز خوانده نميشود.
بالاخره در يك جا امام عليه السلام پياده شد بمن فرمود نماز نافلهات را خواندهاى يا ميخوانى؟[۵]من در جواب از جهت سبك شمردن اين نافله گفتم اين نافله را عراقيها نافله نماز ظهر ميگويند. فرمود آنها كه اين نافله را ميخوانند شيعيان على بن ابى طالب هستند اين نماز اوابين است.
نماز را خوانديم باز ركاب گرفتم امام سوار شد همان دعاهاى اول را خواند آنگاه گفت خدايا مرجئه[۶]را لعنت كن زيرا آنها دشمن دنيا و آخرت مايند. عرضكردم چه شد كه از مرجئه نام بردى فرمود بخاطرم گذشت.
*خانه عروس
حكم بن عتيبه گفت خدمت حضرت باقر رسيدم ديدم در يك اطاق آراسته نشسته پيراهن تازهاى پوشيده است و يك بالاپوش رنگ شده بر خود انداخته كه اثر رنگ روى شانهاش مانده است و شروع كردم بتماشاى خانه و سر و لباس امام. فرمود حكم چه ميگوئى راجع باين وضع.
عرضكردم چه بگويم شما كه خود را باين وضع آراستهايد ما چنين مىپنداريم كه اين قبيل كارها مخصوص جوانان بىزن و شهوتران است.
فرمود حكم چه كسى حرام كرده زينت خدا را كه به بندگانش اختصاص داده اما اين خانه كه مىبينى خانه عروس است و من تازه عروسى كردهام خانه خودم همان خانهايست كه ديدهاى.
*لباس قرمز
مالك بن اعين گفت خدمت حضرت باقر رسيدم ديدم روپوشى خيلى قرمز پوشيده لبخندى زدم. فرمود ميدانم چرا ميخندى از اين جامه من خندهات گرفت. زنى از قبيله بنى ثقيف دارم كه مرا مجبور به پوشيدن اين لباس كرده من او را دوست دارم او هم باجبار اين لباس را بمن پوشانده ولى نماز در آن نميخوانم شما هم در جامه خيلى قرمز نماز نخوانيد.
مالك گفت بعد باز خدمتش رسيدم آن زن را طلاق داده بود و فرمود ديدم از على بيزارى ميجويد با اين كار ديگر تاب نياوردم كه او را نگه دارم.[۸]
*مبادا خیالی کنی!
حسن زيات بصرى گفت من و دوستم خدمت حضرت باقر عليه السلام رسيديم ديديم در خانه آراسته يك جامه گلى رنگ بر تن نموده و سر و ريش خود را روغن زده و سرمه كشيده است و چند مسأله پرسيديم همين كه خواستم حركت كنم فرمود حسن فردا با رفيقت بيا پيش من و عرضكردم بسيار خوب فدايت شوم.
فردا خدمتش رسيدم ديدم در خانهايست كه جز حصير چيزى ندارد و يك جامه خشن پوشيده رو كرد بدوست من فرمود برادر بصرى! تو ديروز آمدى من در خانه عروسى بودم و آن روز نوبت او بود و خانه متعلق بخودش بود تمام وسائل نيز باو تعلق داشت او خود را براى من زينت كرده بود من نيز لازم بود خود را برايش بيارايم مبادا خيالى بكنى.
رفيقم گفت بخدا خاطرم چيزى گذشت ولى اكنون ديگر هر چه خيال كرده بودم از بين رفت و فهميدم حق با شما است.
*لباسی فاخر
زراره گفت حضرت باقر عليه السلام خارج شد تا نماز بخواند با چند نفر از بچههايشان جبه مخمل زرد و رداى مخملى زرد رنگ پوشيده بود.
*نافله نشسته
حنان از پدر خود نقل كرد كه بحضرت باقر عرضكردم شما نمازهاى نافله را نشسته ميخوانيد؟ فرمود از وقتى فربه شدهام و باين سن رسيدهام همه نمازهاى نافله را نشسته ميخوانم.
*بازخواست از کدام نعمت؟!
ابو خالد كابلى گفت خدمت حضرت باقر رسيدم غذا خواست من نيز با ايشان غذا خوردم ولى غذائى بآن تميزى و لذيذى نخورده بودم پس از تمام شدن غذا فرمود غذايت (يا غذاى ما)[۱۰]چگونه بود؟
عرضكردم فدايت شوم چنين غذائى در لطافت و لذت نخورده بودم ولى بياد اين آيه افتادم «ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ »[۱۱]فرمود اين باز خواست مربوط بمذهبى است كه داريد (يعنى ارادت بخاندان نبوت و از راه و رسم على و اولادش بازجوئى ميكنند كه از اين راه رفتهايد يا نه).
*کاسه‌ای مخصوص!
بزيع بن عمر بن بزيع گفت خدمت حضرت باقر رسيدم مشغول غذا خوردن بود داخل يك كاسهاى كه بخط زرد در وسطش نوشته شده بود قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مقدارى سركه و روغن زيتون با نان ميخورد فرمود بيا جلو.
پيش رفتم و با آن جناب خوردم. پس از آنكه نان داخل كاسه تمام شد سه جرعه از آب آن سر كشيد و بقيه را بمن داد من نيز سر كشيدم.
*رفع اندوه
حضرت صادق فرمود هر گاه جريانى پدرم را محزون ميكرد زنان و بچهها را جمع ميكرد و دعا ميكرد آنها آمين ميگفتند.[۱۲]
*ذکر دائم
حضرت صادق فرمود پدرم ذكر زياد ميگفت با او راه ميرفتم ذكر خدا ميكرد غذا ميخورديم همين طور بمردم حديث ميگفت اين كار او را از ذكر خدا باز نميداشت پيوسته زبانش چسبيده بكام بود ميگفت لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ ما را جمع ميكرد تا آفتاب بر مىآمد دستور ميداد قرآن بخوانيم هر كس قرآن خوان نبود ميفرمود ذكر بگويد.[۱۳]
*آراستگی مرد برای همسر
عباس بن موسى الوراق از حضرت ابو الحسن نقل كرد كه فرمود چند نفر رفتند خدمت حضرت باقر ديدند خضاب نموده. فرمود من مردى هستم علاقمند بزنان براى آنها خود را خضاب ميكنم.
* خضاب‌کردن
حضرت صادق فرمود حضرت باقر با كتم[۱۴]خضاب ميكرد، شيبه اسدى گفت از حضرت صادق پرسيدم راجع به خضاب مو فرمود حضرت حسين عليه السلام خضاب ميكرد و حضرت باقر صلوات اللَّه عليه نيز با حناء و كتم خضاب ميكرد.
*خضاب با وسمه
ابو بكر حضرمى گفت با ابو علقمه و حارث بن مغيره و ابو حسان خدمت حضرت صادق بوديم و علقمه با حناء خضاب كرده بود و حارث با ابو حسان خضاب نكرده بود هر كدام اشاره بريشهاى خود نموده پرسيدند نظر شما چيست در مورد ريشهاى ما؟
حضرت صادق فرمود چقدر زيبا است گفتند حضرت باقر با وسمه خضاب ميكرد فرمود آرى وقتى با آن زن ثقفى ازدواج كرد كنيزان محاسن ايشان را خضاب كردند.
*جویدن سقز
محمد بن مسلم گفت حضرت باقر را ديدم كه سقز ميجويد فرمود محمد وسمه دندانهايم را خراب كرده اين سقز را ميجوم تا محكم شود گفت دندانش سست شده بود آن را با طلا محكم كرده بود.[۱۵]
*اصلاح صورت
معاوية بن عمار گفت حضرت باقر را ديدم كه با حناء خضاب نموده بود سدير صيرفى گفت حضرت باقر موى گونه و زير چانهاش را ميگرفت و كوتاه ميكرد.
محمد بن مسلم گفت ديدم حضرت باقر مشغول اصلاح كردن بود بسلمانى فرمود محاسن و ريشش گرد كند.
عبد الله بن سليمان گفت از حضرت باقر راجع بعاج پرسيدم فرمود اشكالى ندارد من يك شانهاى از عاج دارم.
*حنا بر ناخن
حكم بن عتيبه گفت حضرت باقر را ديدم كه بر انگشتهاى خود حنا بسته بود فرمود نظر تو راجع باين كار چيست؟ عرضكردم من چه بگويم با اينكه شما اين كار را ميكنيد ولى در بين ما اين كار را جوانها ميكنند.
فرمود وقتى نوره بناخنها ميرسد شبيه ناخن مرده مىشود با حنا آنها را آراسته بايد كرد.
*پیاده در حرم
ابو عبيده گفت با حضرت باقر همسفر بودم بين مكه و مدينه همين كه رسيد به حرم غسل كرد و نعلين خود را بدست گرفته ساعتى در حرم پياده راه رفت.
*تقسیم گوشت قربانی
كنانى گفت از حضرت صادق در مورد گوشت قربانى پرسيدم فرمود حضرت زين العابدين و حضرت باقر يك ثلث بهمسايگان و يك ثلث براى مستمندان و يك ثلث را هم بخانواده خود اختصاص ميدادند.
*ثواب تشییع جنازه
زراره گفت حضرت باقر براى تشييع جنازه مردى از قريش رفت منهم در خدمت ايشان بودم عطا نيز بود زنى صدا بگريه برداشت عطا گفت ساكت باش و گر نه برميگرديم. آن زن ساكت نشد. عطا برگشت.
بحضرت باقر عرضكردم عطاء برگشت فرمود چرا گفتم زنى صدا بناله بلند كرد باو گفت ساكت باش و گر نه برميگرديم ساكت نشد او برگشت فرمود ما ميرويم اگر بنا شود كار باطلى ببينيم با حق آميخته شد ترك حق كنيم بواسطه آن باطل در اين صورت حق مسلمان را ادا نكردهايم.
بعد از اينكه امام بر جنازه نماز خواند صاحب عزا پيش آمده گفت آقا از شما تشكر ميكنم خدا شما را رحمت كند نميتوانيد پياده راه برويد برگرديد. حضرت باقر از برگشتن خوددارى كرد.
عرض كردم آقا بشما اجازه برگشتن داد ضمنا منهم كارى دارم ميخواهم از آن سؤال كنم. فرمود ما با اجازه او نيامده بوديم و با اجازه او برنميگرديم اين ثواب و پاداشى است كه در جستجوى آن هستيم شخص هر اندازه از پى جنازه برود پاداش ميگيرد.[۱۶]
*تسلیم امر خدا
چند نفر خدمت حضرت باقر رسيدند ديدند يكى از فرزندانش مريض است امام خيلى ناراحت و افسرده است و قرار ندارد. با خود گفتند اگر پيش آمدى بكند ميترسيم كه با وضع ناجورى روبرو شويم.
اتفاقا چيزى نگذشت كه صداى ناله و فرياد از ميان خانه بلند شد ديدند امام عليه السلام آمد ولى گشاده رو بر خلاف وضعى كه قبلا داشت. عرضكردند فدايت شويم ما ميترسيديم كه اگر چنين اتفاقى بيفتد شما را در يك افسردگى ببينيم كه ما هم افسرده شويم فرمود ما دوست داريم عافيت و سلامتى را براى كسى كه او را دوست داريم ولى وقتى امر خدا آمد تسليم در مقابل فرمان خدا هستيم.
*سجده امام باقر علیه السلام
حضرت صادق فرمود من هر شب رختخواب پدرم را ميانداختم و منتظر ميشدم تا بيايد وقتى در رختخواب ميرفت من بطرف خوابگاه خود ميرفتم يك شب پدرم دير آمد در جستجوى او بمسجد رفتم مردم خوابيده بودند. ديدم پدرم در مسجد بسجده رفته است صداى نالهاش را شنيدم كه ميگفت
«سبحانك اللهم ربى حقا حقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا اللهم ان عملى ضعيف فضاعفه لى اللهم قنى عذابك يوم تبعث عبادك و تب على انك انت التواب الرحيم
»
*ثواب مصافحه‌کردن
ابى عبيده گفت من با حضرت باقر هم پالكى بوديم من اول سوار ميشدم بعد ايشان سوار ميشدند همين كه سوار ميشد و قرار ميگرفتيم سلام ميكرد و شروع به احوال و مصافحه ميكرد مثل دو نفر كه مدتى يك ديگر را نديدهاند.
موقع پائين شدن اول ايشان پائين مىآمد وقتى منهم پائين ميشدم باز سلام ميكرد و احوال ميپرسيد مثل كسى كه مدتى است دوستش را نديده عرضكردم آقا شما كارى ميكنيد كه كسى قبلا نكرده يك بار هم زياد است.
فرمود نميدانى چقدر مصافحه (دست دادن) ثواب دارد مؤمنين وقتى يك ديگر را مىبينند و دست در دست يك ديگر ميگذارند پيوسته گناهان آنها ميريزد چون برگ درخت خداوند آنها را مورد توجه خويش قرار ميدهد تا از يك ديگر جدا شوند.
حضرت صادق فرمود روزى خدمت پدرم رسيدم هشت هزار دينار بفقراء مدينه صدقه ميداد يك خانواده كه تعداد آنها يازده نفر شده بود و همه برده بودند آزاد كرد.
*مدرک قرآنی
ميمون قداح گفت حضرت باقر بمن فرمود بخوان گفتم از چه چيز بخوانم فرمود از سوره نهم در جستجوى سوره نهم قرآن شدم فرمود بخوان از سوره يونس اين آيه را خواندم «لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى وَ زِيادَةٌ وَ لا يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ. »[۱۸]
فرمود كافى است. پيغمبر اكرم (ص) فرمود تعجب ميكنم وقتى قرآن ميخوانم چرا پير نميشوم؟
كافى- ابو الجارود گفت حضرت باقر فرمود هر وقت حديثى بشما گفتم مدرك آن را از قرآن بخوانيد در ضمن حديث فرمود خدا نهى كرده از پر حرفى و از بين بردن مال و زياد سؤال كردن.
عرضكردند آقا مدرك اين فرمايش از قرآن چيست؟ فرمود اين آيه«لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ[۱۹]»و فرموده«وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياما[۲۰]ً »و ميفرمايد«و لا تَسْئَلُوا عَنْ أَشْياءَ إِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ[۲۱]».
كتاب زهد حسين بن سعيد اهوازى مينويسد حضرت صادق فرمود در كتاب پيغمبر است كه هر گاه بردگان را بكار واميداريد اگر دشوار بود، با آنها كمك كنيد.
وقتى پدرم آنها را بكارى واميداشت ميگفت صبر كنيد، مىآمد نگاه ميكرد اگر كار سنگين بود ميگفت بسم الله و با آنها كمك ميكرد اگر سبك بود از آنها جدا ميشد.
*پنیر دوست‌داشتنی
عبد الله بن سليمان گفت از حضرت باقر راجع به پنير پرسيدم فرمود از خوراكى پرسيدى كه من دوست دارم يك درهم بغلام داده فرمود برو پنير بخر پنير خريد و آورد صبحانه را خدمت ايشان ميل كردم.[۲۳]
*غسل میت
عبد الله بن قيس ماصر خدمت حضرت باقر رسيده عرضكرد چرا ميت را غسل جنابت ميدهند فرمود جواب ترا نميدهم. از خدمت امام رفت در بين راه بيكى از شيعيان برخورده گفت تعجب است از شما شيعيان كه اين شخص را دوست داريد و از او اطاعت ميكنيد، اگر شما را بپرستش خود دعوت كند مىپذيريد من يك مسأله از او پرسيدم جوابى نداشت بدهد. سال بعد همان مسأله را سؤال كردم فرمود نميگويم.
عبد الله بن قيس ماصر بيكى از اصحاب خود گفت تو با شيعيان رفت و آمد كن و اظهار علاقه بايشان بنما و از من بيزارى بجوى و مرا لعنت كن. ايام حج كه رسيد بيا وسائل سفر حج ترا فراهم كنم. از شيعيان بخواه ترا ببرند پيش محمد بن على وقتى آنجا رفتى بپرس چرا ميت را غسل جنابت ميدهند.
آن مرد با شيعيان رفت و آمد پيدا كرد تا ايام حج در اين برخوردها واقعا بمذهب آنها علاقمند شد و اين مذهب را از روى حقيقت پذيرفت ولى جريان را به عبد الله بن قيس نگفت مبادا از دادن مخارج حج خود دارى كند وقتى ايام حج شد پيش عبد الله رفت پول يك حج باو داد براه افتاد بمدينه كه رسيد دوستانش گفتند تو در منزل باش تا با امام در بارهات صحبت كنيم و اجازه بگيريم.
وقتى خدمت حضرت باقر رسيدند فرمود كو دوستتان با او بانصاف رفتار نكرديد عرضكردند نميدانستيم آوردن او صحيح است يا نه. امام يك نفر را فرستاد از پى او. وقتى وارد شد امام فرمود مرحبا بتو وضعى كه حالا دارى از نظر اعتقاد بهتر است يا آن وضعى كه سابق داشتى. عرضكرد سابق وضعى نداشتم. فرمود صحيح است اما عبادت سابق برايت سبكتر بود از حالا زيرا حق سنگين است و شيطان موكل بر شيعيان ما است ولى ساير مردم نفس خودشان براى گمراهى آنها كافى است اكنون بتو ميگويم آنچه عبد الله ابن قيس از تو خواسته قبل از اينكه سؤال كنى اختيار را بتو ميدهم خواستى بعبد الله بگو نخواستى نگو.
خداوند فرشتگانى را مامور خلقت نموده وقتى بخواهد يك نفر را بوجود آورد بآنها دستور ميدهد از همان خاكى كه در اين آيه فرموده«مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فِيها نُعِيدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً أُخْرى»بردارند نطفه را بآن خاكى كه از آن مىآفريند مخلوط كنند پس از چهل روز كه در رحم جا ميگيرد.
وقتى چهار ماه تمام شد عرض ميكنند خدايا چه اراده كردهاى بيافرينى هر نوع كه اراده كرده باشد از نر يا ماده سفيد يا سياه بآنها دستور ميدهد وقتى روح از بدن خارج شود اين نطفه نيز عينا خارج مىشود هر چه باشد كوچك يا بزرگ نر باشد يا ماده بهمين جهت ميت را غسل جنابت ميدهند.
آن مرد عرض كرد نه بخدا اين جريان را به پسر قيس ماصر نميگويم هرگز. فرمود ميل خودت.
ثواب الاعمال
*شکافنده علوم
حضرت صادق فرمود پدرم از همه خانواده ما ثروتش كمتر بود و خرجش زيادتر هر جمعه يك دينار صدقه ميداد ميفرمود صدقه روز جمعه دو برابر مىشود بواسطه فضيلت روز جمعه بر ساير روزها.
محمد بن مسلم از حضرت باقر نقل كرد كه فرمود:«انا عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْءٍ»، به ما زبان پرندهها را آموختهاند و از هر چيز به ما دادهاند.
ميگويند از فرزندان امام حسن و امام حسين هيچ كدام باندازه حضرت باقر در تفسير و كلام و فتوى و احكام حلال و حرام بحث نكردهاند محمد بن مسلم گفت من سى هزار حديث پرسيدم در علوم دينى ساير صحابه و تابعين و دانشمندان مسلمان نيز نقل كردهاند.
از صحابه مانند جابر بن عبد الله انصارى و از تابعين چون جابر بن يزيد جعفى و كيسان سختيانى رئيس صوفيها و از فقها مانند زهرى و ابن مبارك و اوزاعى و ابو حنيفه و مالك بن انس و شافعى و زياد بن منذر نهدى.
نويسندگان مانند طبرى و بلاذرى و سلامى و خطيب در كتابهاى تاريخ خود و موطأ و شرف المصطفى و ابانه و حلية الاولياء و سنن ابى داود و الكانى و دو مسند ابو حنيفه و مروزى و ترغيب اصفهانى و سبط واحدى و تفسير نقاش و زمخشرى و معرفت اصول الحديث و رساله سمعانى آنها در نقل خود ميگويند:
محمد بن على چنين گفته يا ميگويند محمد باقر گفته بهمين جهت پيامبر اكرم او را باقر ناميده حديث جابر در باره ايشان مشهور است كه فقهاء مدينه و عراق همه نقل كردهاند.[۹]
تهذيب
*ناتوانی محتضر
زراره گفت فرزند حضرت باقر سخت بيمار شد امام عليه السلام در يك طرف خانه بود هر كس باو نزديك ميشد ميفرمود دست به بچه نزنيد ضعيف و ناتوانيش زياد مىشود انسان در اين حال (حال احتضار) از هميشه ضعيفتر است هر كه باو دست بزند بضررش كار كرده پس از فوت شدن بچه دستور داد دو چشم و چانهاش را ببندند.
آنگاه فرمود تا وقتى امر خدا نيامده ما ناراحت هستيم ولى وقتى امر خدا رسيد ديگر جز تسليم كار ديگرى نداريم. امر كرد روغن آوردند روغن زد و سرمه كشيد غذا خواست خودش با ديگران غذا خوردند. فرمود اين صبر جميل است دستور داد بچه را غسل دهند.
جبهاى از خز و رداى خزى با عمامه خز پوشيد خارج شد و بر او نماز خواند.[۱۷]
امالى شيخ طوسى
*چگونه صبح کردید؟
بحضرت باقر عرض شد چگونه صبح کرديد؟
فرمود صبح كرديم در حالى كه غرق در نعمتيم سراپا گناه خداوند اظهار لطف ميفرمايد بما با نعمتهايش ولى ما فاصله ميگيريم از او با معصيتها. ما باو محتاجيم ولى او از ما بىنياز.[۲۲]
[۱]ارشاد مفيد ص ۲۸۰
[۲]بيان و تبيين ج ۱ ص ۸۴
[۳]مكارم الاخلاق ص ۱۴۹
[۴]كافى ج ۳ ص ۲۷۶
[۵]ترديد از راوى است.
[۶]مرجئه كسانى كه على را در مرتبه چهارم قرار ميدهند.
[۷]رجال كشى ص ۱۰۹
[۸]كافى ص ۴۴۷ ج ۶
[۹]ثواب الاعمال ص ۱۶۸
[۱۰]ترديد از راوى است
[۱۱]تكاثر آيه ۸ باز خواست خواهيد شد از نعمتها
[۱۲]كافى ج ۲ ص ۴۸۷
[۱۳]كافى ج ۲ ص ۴۹۸
[۱۴]كتم گياهى است كه با وسمه مخلوط ميكنند و بريش براى رنگ كردن ميمالند.
[۱۵]كافى ج ۶ ص ۴۸۲
[۱۶]كافى ج ۳ ص ۱۷۱
[۱۷]تهذيب ج ۱ ص ۲۸۹
[۱۸]يونس ۲۶
[۱۹]نساء آيه ۱۱۴ خيرى نيست در بسيارى از گفتار آنها
[۲۰]نساء آيه ۵. اموال خود را كه نگهدارى آن بعهده شما است در اختيار ابلهان مگذاريد
[۲۱]مائده آيه ۱۰۱ از بعضى چيزها سؤال نكنيد كه اگر افشا شود شما را ناراحت ميكند.
[۲۲]امالى شيخ طوسى ص ۵۰
[۲۳]كافى ج ۶ ص ۳۳۹
