خانواده و سازندگی اخلاقی و اجتماعی

سازندگى اخلاقى

از نگاه قرآن كريم، تشكيل خانواده به وسيله پسر و دختر جوان، در واقع، به معناى تهيّه كردن لباس تقواست . اين كتاب آسمانى، از يك سو در كنار لباس و زيورهاى تن، تقوا را به عنوان لباس و زيور جان و ارزش مندترين پوشش، مطرح مى كند و مى فرمايد :

«يَابَنِىءَادَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِى سَوْءَاتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ .[۱]

اى فرزندان آدم ! براى شما لباسى فرستاديم تا شرمگاهتان را بپوشد و زيور شما باشد ؛ و[لى] لباس تقوا، بهترين [لباس] است»  .

و از سوى ديگر، تصريح مى نمايد كه زن و شوهر، لباس يكديگرند :

«هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ .[۲]

آنها لباس شما هستند و شما لباس آنهاييد»  .

اگر در اين دو آيه نورانى در كنار هم تأمّل شود، به روشنى دلالت دارند كه تشكيل خانواده، يكى از بارزترين مصاديق لباس تقواست . از اين رو، در حديث نبوى آمده است كه :

مَن تَزَوَّجَ أحرَزَ نِصفَ دينِهِ .[۳]هر كس ازدواج كند، نصف دينش را حفظ كرده است .

و در حديثى ديگر آمده است كه :

ما مِن شابٍّ تَزَوَّجَ فى حَداثَةِ سِنِّهِ إلّا عَجَّ شَيطانُهُ : «يا وَيلَهُ، يا وَيلَهُ ! عَصَمَ مِنّى ثُلُثَى دينِهِ» . فَليَتَّقِ اللّهَ العَبدُ فِى الثُّلُثِ الآخَرِ .[۴]هيچ جوانى نيست كه در نوجوانى اش ازدواج كند، مگر آن كه شيطانش فرياد بر مى آورَد : «اى واى بر من! اى واى بر من! دو سوم دينش را از گزند من نگه داشت» . پس بنده بايد در يك سوم ديگر [دينش]، از خدا پَروا كند .  پيام آياتى كه بدانها اشارت رفت و احاديث فراوانى هم كه در موضوع آنها وارد شده، به مسئولان نظام اسلامى (بويژه مديران نهادهاى فرهنگى) و نيز به خانواده ها، اين است كه براى مبارزه اساسى با تهاجم سنگين فرهنگى اين دوران و پيشگيرى از فسادهاى تربيتى و اجتماعى و كمك به نسل جوان در جهت سازندگى اخلاقى، هيچ اقدامى مؤثّرتر از فراهم آوردن لباس تقوا (يا همان تشكيل خانواده) براى آنان نيست . برنامه هاى فرهنگى براى اصلاح و رشد و پويايى جوانان نيز در كنار تهيّه اين لباس تقوا، كارآيى لازم را خواهند داشت و حتّى شايد بتوان گفت كه بدون آن، تلاش براى سازندگى معنوى جوانان، در واقع، آب در هاونْ كوبيدن است .

سازندگى اجتماعى

تشكيل خانواده، نه تنها در تأمين آرامش روانى و سازندگى اخلاقى نسل جوان، فوق العاده مهم و مؤثّر است، بلكه در سازندگى جامعه انسانى نيز نقش اساسى دارد . از امام هادى(ع) روايت شده است كه :

إنَّ اللّهَ ـ جَلَّ وَ عَزَّ ـ جَعَلَ الصِّهرَ مَألَفَةً لِلقُلوبِ وَ نِسبَةَ المَنسوبِ، أوشَجَ بِهِ الأَرحامَ، وَ جَعَلَهُ رَأفَةً وَ رَحمَةً، إنَّ فى ذلِكَ لَاياتٍ لِلعالَمينَ .[۵]خداوند عز و جل، وصلت را مايه اُلفت دل ها و پيوستگى نَسَبى قرار داد و [به واسطه آن، ]رشته هاى خويشاوندى را به هم پيوست و آن را مايه مهر و محبّت ساخت . در اين [ پديده ]، براى مردمان، نشانه هايى [ از قدرت و رحمت خداوند ]است .

بلكه نقش تشكيل خانواده در تحكيم جامعه انسانى، تا جايى است كه بر پايه روايتى از امام رضا(ع)، اگر هيچ دليل روشنى از كتاب و سنّت، به اهمّيت آن وجود نداشت، آثار و بركات گوناگون اجتماعى آن، براى تشويق و ترغيب انسان هاى خردمند به اين اقدام مهمّ اجتماعى، كافى بود . متن روايت، اين است :

لَو لَم يَكُن فِى المُناكَحَةِ وَ المُصاهَرَةِ آيَةٌ مُحكَمَةٌ، وَ لا سُنَّةٌ مُتَّبَعَةٌ، وَ لا أثَرٌ مُستَفيضٌ، لَكانَ فيما جَعَلَ اللّهُ مِن بِرِّ القَريبِ، وَ تَقريبِ البَعيدِ، وَ تَأليفِ القُلوبِ، وَ تَشبيكِ الحُقوقِ، وَ تَكثيرِ العَدَدِ، وَ تَوفيرِ الوَلَدِ لِنَوائِبِ الدَّهرِ وَ حَوادِثِ الاُمورِ، ما يَرغَبُ فى دونِهِ العاقِلُ اللَّبيبُ، وَ يُسارِعُ إلَيهِ المُوَفَّقُ المُصيبُ .[۶]اگر در باره ازدواج و وصلت، آيه اى روشن [ از كتاب خدا ] و سنّتى پيروى شده [ از پيامبر صلى الله عليه و آله ] و احاديث فراوان نبود، بى گمان، [ آثار و بركاتى چون : ] نيكى كردن به خويشاوند، نزديك ساختن افراد دور [ به يكديگر ]، اُلفت بخشيدن ميان دل ها، در هم تنيدن حقوق، افزودن بر جمعيت، و اندوختن فرزند براى [ رويارويى با ] سختى هاى روزگار و پيشامدهاى زمانه [ كه خداوند در ازدواج قرار داده است، خود]، كافى بود كه خردمند دانا، به اين كار، رغبت نمايد و انسانِ ره يافته درست انديش، به سوى آن بشتابد .