«دانشنامه امام حسین (ع)» جنبه های گوناگون زندگانى، شخصيت، قيام و شهادت امام حسين‏ عليه السلام و حوادث و آموزه‏هاى مرتبط با آن را، با بهره‏گيرى از حديث و تاريخ، بررسى می کند. تدوين اين مجموعه بيش از ده سال به درازا کشيده است. مؤلف و همکاران وى در زمينه ‏کارى خود، با تتبع فراوان، همه منابع تاريخى و حديثى مربوط به موضوع را بررسى کرده، سپس بهترين متن‏ها را برگزيده‏اند.
گزينش و عرضه متون، با توجه به قواعد معمول در فقه الحديث و نقد متون تاريخى صورت گرفته است و در مقام رد و اثبات نقل قول‏ها و آراى مورخان، از تناظر و تعاضد مضمونى متن‏ها و اعتبار و کهن بودن منابع و نيز سنجش با عقل و سنت و مسلّمات تاريخى استفاده شده است. بر اين اساس، بيان‏هايى سودمند در جايگاه خود و مرتبط با فصل‏ها و متون قرار گرفته است، تا خواننده به تحليلى جامع، همه سويه و مستند برسد. بيشتر اين بيان‏ها، در مقام پاسخگويى به شبهات و نماياندن تحريفات نگاشته شده است.
اين دانشنامه، از 15 بخش و 138 فصل تشکيل شده است. گزارش اجمالى بخش‏هاى دانشنامه در ادامه مى‏آيد. بخش يکم: زندگى خانوادگى سيدالشهدا (ع): چگونگى تولد، نام‏گذارى، ويژگى‏هاى ظاهرى، چگونگى پرورش، ازدواج و شمارِ فرزندان امام حسين‏ (ع)، در شش فصل بررسى شده است.
بخش دوم: فضيلت‏ها و ويژگى‏هاى امام حسين‏ (ع): در اين بخش، نخست به ملاک انتخاب گزارش‏هاى مربوط به فضايل امام حسين‏ (ع) و مهم‏ترين کمالات مشترک ميان امامان‏ عليهم السلام و بارزترين ويژگى‏هاى سيدالشهدا اشاره شده است. سپس به تفصيل، فضايل مشترک ميان ايشان و ساير اهل بيت‏ (ع)، فضايل مشترک ميان ايشان و برادرش امام حسن‏ (ع)، فضايل ويژه امام حسين‏ (ع)، مکارم اخلاقى ايشان، ويژگى‏هاى ايشان در عبادت و شمارى از کرامات ايشان، در شش فصل، ارائه مى‏شود.
بخش سوم: دلايل امامت امام حسين‏ (ع) و فرزندانش: در آغاز اين بخش، نکاتى درباره اينکه امامت از مناصب الهى و در ادامه منصب نبوت است ارائه شده است. سپس رهنمودهاى خداوند متعال، رواياتى از پيامبر خدا (ص) و رواياتى از ساير امامان‏ (ع) درباره امامت امام حسين‏ (ع) و استمرار امامت در نسل ايشان و نيز رواياتى در مورد وصيت‏هاى ايشان، در چهار فصل گزارش شده است. احاديث اين بخش، به دليل آنکه اعتقادى شمرده مى‏شوند، از نظر سند ارزيابى شده‏اند و احاديثى که از اعتبار لازم برخوردار نبوده‏اند، به عنوان مؤيّد در کنار احاديث معتبر آمده‏اند.
بخش چهارم: امام حسين‏ (ع) پس از پيامبر (ص) تا شهادت پدر: تحليلى از زندگى امام حسين‏ (ع) در اين دوران، يعنى از هفت سالگى تا چهل سالگى ايشان، ارائه شده است. سپس نکات قابل توجهى از زندگى ايشان در اين مقطع از تاريخ اسلام، در ضمن چهار فصل آمده است.
بخش پنجم: امام حسين‏ (ع) پس از شهادت پدر تا قيام عاشورا: در تبيين اين مقطع از تاريخ زندگى امام حسين‏ (ع) (40 - 61 ق) که بخشى از آن، مقارن با امامت برادرش امام حسن‏ (ع) بود، سه موضوع مهم، يعنى: رفتارشناسى امام‏ (ع) در دوران امامت برادر، موضع‏گيرى‏هاى ايشان در برابر حکومت معاويه و نيز ولايت‏عهدى يزيد، در سه فصل گزارش مى‏شود.
بخش ششم: خبر دادنِ پيشاپيش، از شهادت امام حسين‏(ع): در آغاز اين بخش، پس از اشاره به قطعيت صدور روايات پيشگويى شهادت امام حسين‏ (ع)، توضيح داده شده که مقدَّر بودن شهادت ايشان و پيشگويى آن، منافاتى با اراده و اختيار انسان ندارد. سپس پيشگويى‏هايى در چهار فصل گزارش شده‏اند.
بخش هفتم: خروج امام حسين‏ (ع) از مدينه تا رسيدن به کربلا: در آغاز اين بخش، تحليل نسبتاً جامعى درباره زمينه‏ها و علل قيام امام حسين‏ (ع) آمده است. پس از آن مسائل مهمى مانند امتناع امام‏ (ع) از بيعت با يزيد، خروج امام‏ (ع) از مدينه، فعاليت‏هاى ايشان در مکه، اعزام مسلم‏ (ع) به کوفه در مقام نماينده خود، و شهادت مُسلم و جمعى ديگر از ياران امام‏ (ع) و نيز زندانى شدن شمارى ديگر از آنان، پيشنهادهاى گوناگون به امام‏ (ع) مبنى بر نرفتن به کوفه، و حرکت امام‏ (ع) به سوى کربلا، در هفت فصل گزارش شده است.
بخش هشتم: از رسيدن امام حسين‏ (ع) به کربلا تا شهادت ايشان: در اين بخش، متون مربوط به حادثه جان گداز عاشورا از آغاز ورود امام حسين‏ (ع) به کربلا تا شهادت ياران، فرزندان، برادران، فرزندان برادر، فرزندان خواهر، فرزندان عمو و سرانجام، شهادت خودِ ايشان در نُه فصل به تفصيل گزارش شده است.
بخش نهم: وقايع پس از شهادت امام حسين‏ (ع): حوادثى که پس از شهادت امام حسين‏ (ع) در کربلا به وقوع پيوست، پديده‏هاى خارق العاده‏اى که در منابع معتبر گزارش شده، چگونگى دفن شهدا، سرنوشت سرهاى مقدس شهدا و کراماتى که از سر مقدس سيدالشهدا (ع) ديده شد، چگونگى حرکت خاندان ابا عبداللَّه‏ (ع) از کربلا به کوفه و از کوفه تا شام و بازگشت آنها از شام به مدينه در هشت فصل ارائه مى‏شود.
بخش دهم: بازتاب شهادت امام حسين‏ (ع) و فرجام کسانى که در کشتن او و يارانش نقش داشتند: در آغاز اين بخش، تحليلى درباره بازتاب‏هاى اجتماعى و آثار تکوينى واقعه عاشورا و نيز چهار جنبشى که تحت تأثير مستقيم يا غير مستقيم امواج سياسى و اجتماعى اين واقعه تا ده سال پس از آن پديد آمد، ارائه مى‏شود. پس از آن، متن گزارش‏هاى مربوط به بازتاب شهادت سیدالشهدا و يارانش در ميان شخصيت‏هاى برجسته آن روز جهان اسلام، در ميان جنايتکاران و خانواده‏هاى آنها، در جامعه عراق و حجاز و حتى در ميان غير مسلمانان، در پنج فصل مطرح مى‏شود. در فصل ششم نيز سرنوشت شوم کسانى که در اين حادثه نقش داشتند و نيز مردمى که از يارى کردن امام‏ (ع) سر باز زدند، تبيين مى‏شود.
بخش يازدهم: عزادارى و گريه براى امام حسين‏ (ع): اين بخش با تحليلى بسيار مهم و کاربردى درباره فلسفه تداوم عزادارى براى سیدالشهدا (ع) و آثار و برکات آن، ويژگى‏هاى مجالس عزادارى هدفمند، و آسيب‏شناسى عزادارى براى امام حسين‏ (ع)، آغاز مى‏شود. پس از آن به مباحثى همچون: توصيه به عزادارى سيد الشهداء، نخستين عزاداران، سير تاريخى عزادارى حسينى، آداب عزادارى در روز عاشورا، تشويق به گريستن و اظهار حزن براى امام حسين، گريه پيامبران‏ (ع) و اهل بيت‏ (ع) و موجودات عالم بر امام حسين‏ (ع)، در چهار فصل مى‏پردازد.
بخش دوازدهم: نمونه مرثيه‏هايى که در سوگ امام حسين‏ (ع) و يارانش سروده شده‏اند: در آغاز اين بخش، پس از دسته‏بندى محتوايى اشعارى که در طول چهارده قرن در رثاى سیدالشهدا (ع) و يارانش سروده شده‏اند، ضمن مقاله‏اى تحليلى، تحولات شعر عاشورايى و فراز و فرود آن بررسى مى‏شود و در ادامه، نمونه‏هايى از اشعارى که در اين باره سروده شده‏اند، به ترتيب تاريخى در هفت فصل گزارش مى‏شوند.
بخش سيزدهم: زيارت امام حسين‏ (ع): در اين بخش، نکاتى قابل توجه درباره واژه‏شناسى «زيارت»، ريشه‏يابى آن در فطرت، زيارت زندگان و مردگان از نگاه اسلام، تشويق احاديث اسلامى به زيارت قبور پيامبر خدا و اهل بيت‏ (ع)، فضيلت زيارت امام حسين‏ (ع) و مهم‏ترين آداب و آسيب‏شناسى آن آمده است. در ادامه نيز احاديث مرتبط با فضايل زيارت قبر سیدالشهدا (ع)، آثار و برکات آن، هشدار درباره ترک آن، حضور فرشتگان و ارواح انبيا و اولياى الهى در مزار ايشان، آداب زيارت و زيارت‏نامه‏هاى مختلف، و نايب گرفتن براى زيارت ايشان در شانزده فصل مى‏آيد.
بخش چهاردهم: مزار امام حسين‏ (ع): پس از تبيين تاريخچه حرم حسينى، احاديثى درباره فضيلت مزار امام حسين‏ (ع) و برکات تربت مزار ايشان، در سه فصل گزارش مى‏شود.
بخش پانزدهم: حکمت‏هاى رسيده از امام حسين‏ (ع): در بخش پايانى پس از تبيين اين موضوع و تفسير معناى «حکمت» در لغت و در قرآن و حديث، حکمت‏هاى منثور و منظومِ نقل‏شده از ايشان يا منسوب به ايشان، در زمينه‏هاى معرفتى، سياسى، عبادى، اخلاقى و عملى، در 10 باب و 55 فصل ارائه شده است.

این کتاب در صدد است سنت غنی حدیثی ما را با توجه به رویکردها و مبانی اخلاقی، کانون توجه و مداقه قرار دهد.

نیاز گسترده دانشگاه‌ها به منابع و متون درسی با نگرش اسلامی در رشته‌های علوم انسانی، و محدود بودن امکانات مراکز علمی و پژوهشی که خود را موظف به پاسخگویی به این نیازها می‌دانند، ایجاب می‌کند امکانات موجود با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در مسیر اهداف مشترک به خدمت گرفته شود و افزون بر ارتقای کیفی و کمّی منابع درسی، از دوباره کاری جلوگیری شود.

به همین منظور سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و دانشکده علوم حدیث، در هفتمین کار مشترک خود، کتاب «اخلاق پژوهی حدیثی» را منتشر کردند. این کتاب برای دانشجویان رشته علوم حدیث در مقطع کارشناسی، در درس «فقه الحدیث (1)» به ارزش دو واحد به منزله کتاب درسی، و برای دانشجویان علوم قرآن و حدیث به منزله کتاب کمک درسی تدوین شده است. مبانی خویشتن داری اخلاقی، عامل اصلی خویشتن داری، اصول عملیاتی خویشتن داری، ره آورد خویشتن داری، دشواری‌های خویشتن داری و نظام خویشتن‌داری، شش فصل این کتاب است.

مباحث این اثر در فصل اول، به مبانی خویشتن داری اخلاقی اختصاص دارد. در این فصل با استفاده از روایات، برخی از مبانی مطرح شده است و هدف اصلی آن است تا ضمن این بحث، روش استخراج مطالب علمی از گزاره‌های اخلاقی مطرح شود.

از فصل دوم، بررسی مفاهیم اخلاقی آغاز می‌شود؛ ازاین رو در این مرحله، نخست روش مفهوم شناسی و پس از آن مفاهیم اخلاقی مطرح می‌شود. در فصل دوم عامل اساسی خویشتن داری یعنی عقل و پیرامون آن مفاهیم علم و تقوا که مؤلفه‌های عقل اند و مفاهیم جهل و فجور از باب ضد بررسی می‌شود.

در فصل سوم، اصول عملیاتی خویشتن داری مطرح می‌شود که عبارت اند از: تجربه، عبرت، حزم، خوف، رجا، حیا، محبت و شکر.

فصل چهارم، به موضوع ره آورد خویشتن داری اختصاص دارد که در آن مفهوم عفت و حلم بررسی می‌شود.

در فصل پنجم موضوع دشواری‌های خویشتن‌داری مطرح، و مفهوم صبر که عامل تحمل دشواری‌هاست بررسی می‌شود.

در فصل ششم نظام خویشتن‌داری اخلاقی کانون بحث قرار می‌گیرد و ضمن آن نحوه ارتباط مفاهیم پیشین مشخص و جایگاه هر یک در خویشتن‌داری روشن و در عین حال، روش شناخت نظام میان مفاهیم نیز بررسی می‌شود.

در بخشی از مقدمه این اثر به قلم مؤلف آمده است: «میان اخلاق و حدیث رابطه تنگاتنگ وجود دارد. از یک سو موضوع اخلاق، انسان و صفات درونی اوست و از سوی دیگر، صادرکنندگان حدیث انسان‌های پاک و معصومی هستند که به خواست خداوند متعال از ویژگی‌ها و ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های باطن انسان به خوبی آگاه اند و راه‌های رسیدن به فضیلت‌های اخلاقی و دوری از رذایل را می‌شناسند».

«عباس پسندیده» از سال 1373 همکاری علمی خود را با مرکز تحقیقات دارالحدیث آغاز کرده است و این همکاری همچنان ادامه دارد. وی از سال 1382 به تدریس در دانشکده علوم حدیث و از سال 1383 به تدریس در رشته تخصصی علوم حدیث حوزه علمیه قم اشتغال دارد.

جامعه‌ای که از بصيرت لازم برخوردار باشد، نه تنها حق را می‌بيند و باطل را در چهره‌های گوناگون تشخيص می‌دهد، بلکه عملاً از حق، جانب داری می‌کند و از پيشوايان حق اطاعت می‌کند. چنين جامعه و مردمی، با رهبران الهی صادقانه رفتار می‌کنند و در عوض، در سختی ها و مشکلات، مورد اعتماد آنهايند و در دام دشمنان قرار نمی‌گيرند. با تأکید اخیر مقام معظم رهبری بر ضرورت تقویت «بصیرت» در فضای کنونی جامعه، ایجاب می کند که بدین منظور، رهنمودهای جامع و سازنده قرآن و اهل بيت(ع) درباره بصيرت، در اختيار همه علاقه‌مندان قرار گيرد.
«فرهنگ‌نامه بصیرت» با اين هدف، گامی کوچک در راه فرهنگ‌سازی «بصيرت» و زمينه‌سازی برای جامعه مهدوی است. در اين فرهنگ‌نامه، مسائل مهمی مانند واژه‌شناسی «بصيرت»، تعريف بصيرت، ارزش بصيرت، خاستگاه های بصیرت، عوامل افزایش بصیرت، آثار بصیرت، زيان‌های فقدان بصيرت و موانع بصيرت، از نگاه قرآن و حديث ارائه می‌ شود.
کتاب «فرهنگ‌نامه بصیرت» چهارمين کتاب از مجموعه فرهنگ‌نامه‌هايی است که با هدف تصحيح و تقويت فرهنگ ارزش‌های رفتاری در دست تدوين است.

شماره 53 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «علوم حدیث» به صاحب امتيازی دانشكده «علوم حدیث» و مدير مسئولی و سردبيری آية‌الله محمد محمدی ری شهری پاييز 88 منتشر شد.
در اين شماره يازده مقاله به همراه سرمقاله و چكيده مقالات به زبان انگليسی درج شده است.
پژوهشی درباره ارزش زيارت امام حسين(ع) نوشته آية‌الله محمدی ری شهری، دفاع از زيارت عاشورا نوشته محمد مهدی آصفی، معنا‌شناسی «راسخان در علم» با تأكيد بر كاربرد روايی نوشته محمد اسعدی، محدوده مجازات تنبيه بدنی كودكان از منظر روايات اهل بيت عليهم السلام نوشته محمد رسول آهنگران، بررسی مصداق «دابة الارض» در روايات فريقين نوشته حسن تقی‌زاده و سعيده سادات موسوی‌نيا، و علامه مجلسی و جمع روايات متعارض نوشته عبدالهادی فقهی‌زاده و زهرا خرمی ‌اجلالی، از جمله مقالاتی است كه برای این شماره «علوم حدیث» تدوين و تهيه شده است.
همچنين از ديگر مقالات می‌توان به نقد و بررسی روايات تفسيری منقول از اميرالمؤمنين در «الدر المنثور» نوشته نهله غروی نائينی و حامد شيواپور، دفاع از هشام بن حكم نوشته يحيی عبدالحسين دوخی، نامه علی عليه‌السلام به شيعيانشان و گونه تطبيق شده آن در «نهج‌البلاغه» نوشته حميد رضا صراف، بن‌مايه‌های غيبت امام عصر (عج) در روايات نوشته مهدی غلامعلی، بررسی و بازيابی كتاب مفقود «الخصائص العلوية» نطنزی نوشته چلونگر، محمودآبادی و داداش‌نژاد اشاره كرد.