1. تفسير آيات متشابه و آياتى كه به نحوى در معرض ابهام يا اشكال بوده يا مورد تفسيرهاى ناصواب قرار گرفته اند؛
2. شرح و تبيين (= تأويل) احاديثى كه داراى لفظ يا معنا و مفهومى دشوار هستند؛
3. نقل اخبار و احوال شاعران و اديبان برجسته پيشين و بررسى نكات ادبى موجود در اشعار آنان.
در اين كتاب دو جلدى در حدود 28 حديثْ مورد شرح و بررسى قرار گرفته، افزون بر آن، سيد مرتضى احاديث ديگرى نيز در مقام استدلال و استشهاد آورده است. ^۱
به طور كلّى مى توان گفت احاديثى كه وى به شرح و بيان آنها پرداخته، دست كم، داراى يكى از ويژگى هاى زير است:
1. احاديث داراى واژگان غريب و مفردات دشوار؛
2. احاديث داراى معنا و مفهوم مشكل؛
3. احاديثى كه ظاهر آنها با آيات قرآن يا احاديث ديگر اختلاف يا تعارض دارد؛
4. احاديثى كه ظاهر آنها با مبانى كلامى يا فقهى نويسنده ناسازگار است.
از آنجا كه مباحثِ مربوط به فقه الحديثِ اين كتابْ اهميتى درخور دارد، در اين نوشتار منابع و ابزارهاى سيد مرتضى در فهم و تفسير احاديث، به اختصار، بررسى شده است.

ابزارهاى فهم و تفسير حديث

سيد مرتضى شخصيتى چند وجهى دارد. او متكلم، اديب، فقيه، اصولى و مفسر است. از اين رو، طبيعى است كه در فرايند فهم و تفسير حديث از منابع و ابزارهاى گوناگون مدد جويد. وى خود را ، در حقيقت، به ابزارهايى خاص محدود نمى كند و از هر طريق ممكن در صدد تبيين احاديث و عرضه تفسيرى خرد پسند از آنهاست؛ امّا با ملاحظه حاصل كارِ وى درمى يابيم كه ادبيات و دليل هاى عقلى و كلامى از جايگاهى ويژه در ميان منابع فقه الحديث وى برخوردار است؛ به گونه اى كه مى توان رويكرد وى در فهم احاديث را رويكردى ادبى ـ كلامى دانست. البته او از منابع و ابزارهايى ديگر نيز سود جسته است. اكنون ابزارها و منابع وى را برمى رسيم.

1. ادبيات و قواعد زبانى

به جرأت مى توان گفت كه مهم ترين ابزار سيد مرتضى در فهم و تفسير احاديث، به كارگيرى قواعد ادبى و استناد به شيوه هاى زبانى است. استفاده از ادبيات، به مفهوم عام، اعم از لغت،