از آب در مى آيد كه يا كم كارْ قبول مى كنند يا كار را كُند انجام مى دهند يا هر دو (كم و كُند) و كار را خوب از آب در مى آورند. گاهى مى شنويم كتابى كه چهار جلد است، ده سال است كه در دست تحقيق است. پيداست محققى كه تحقيق آن را كتاب با كُندى به پيش مى برد، همه جور مى تواند در باره كتاب تحقيق كند و اثر ماندگارى از خودش به يادگار بگذارد.
امتياز مرحوم آقاى غفارى اين بود كه هم پر كار بود و هم كارها را با سرعت انجام مى داد، و هم با اتقان. اين سه خصلت، به طور معمول، در كسى جمع نمى شود. از خود ايشان نقل شده است كه من دويست پنجاه جلد كتاب چاپ كردم؛ دويست وپنجاه جلد كه تقريباً نصفى از آنها را كه بنده دارم و ديده ام، كتاب هاى تحقيقى ايشان است و نيمى از آن، احتمال دارد كه كتاب هاى جور ديگرى باشد، كه بعداً عرض مى كنم؛ يعنى ايشان در طول پنجاه سال، به طور ميانگين، سالى پنج جلد كتاب كار كرده است. پنج جلد كتاب در يك سال، هم كار زيادى است و هم خيلى با سرعت انجام شده است و كار هم متقن است. در چارچوبى كه ايشان براى خودش انتخاب كرده بود، كارهايش تقريباً يكنواخت است و متقن. اين، يك امتياز منحصر در ايشان بود.
وقتى ما به خدمت ايشان مى رسيديم، مى ديديم كه در حجره نشسته است؛ گاهى بايد براى افراد استخاره مى كرد؛ گاهى جواب بعضى از مراجعان را مى داد؛ گاهى كسى آمده بود و كتابى مى خواست و او بايد كتابى به او ارائه كند؛ در حالى كه مشغول تصحيح يا مقابله كتابى بود. كارها را خيلى آرام و با آرامش پيش مى برد.
حدود نيمى از كتاب هاى منتشر شده به وسيله ايشان، كتاب هايى است كه خود ايشان تحقيق كرده است؛ تحقيق به اين معنا كه تخريج احاديث كرده، تعليقه زده و گه گاهى اظهار نظر كرده است. مى دانيد كه ايشان، بر خلاف بسيارى از محققان، از باى بسم اللّه تا تاى تمّتِ كار را خودش انجام مى داد؛ يعنى نسخه را بايد خودش تهيه مى كرد؛ استنساخ بر عهده خودش بود؛ تصحيح، تخريج، تعليق و تصحيح بعضى از حروف چينى ها، حتى پى گيرى چاپ، صحافى و طرح روى جلد. اين كارها را خودش انجام مى داد. واقعاً امتياز بزرگى براى اين مرحوم بود كه بتواند اين همه كارهايى را ـ كه عرض كردم ـ متقن تحويل بدهد.

2. نوآورى در تحقيق

اولين كار ايشان، كتاب اصول الكافى بوده است. آن زمانى كه اصول الكافى به بازار آمد، ايشان آدم ناشناخته اى بود؛ چون ايشان حوزوى نبود. ايشان در كنار كسب و كار، مثل بسيارى از گذشتگان ما، درس خوانده بود. ايشان براى اداره زندگى اش مشغول كار بود و كنار كار، درس خوانده بود؛ ولى خوب خوانده بود و كنار كار و درس، كتاب زياد خوانده بود؛ به طورى كه ناشرى از ايشان