نشست علمي جامعه آرماني از ديدگاه قرآن و حديث در قم برگزار شد

راوي: به همت مؤسسه علمي ـ فرهنگي دارالحديث و مؤسسه پيشرايان، نشست علمي جامعه آرماني از ديدگاه قرآن و حديث در قم برگزار شد.

اين نشست صبح پنج شنبه در محل تالار علامه مجلسي موسسه علمي ـ فرهنگي دارالحديث و با سخنراني حجت الاسلام والمسلمين دکتر حسن خيري و دکتر عليرضا شجاعي زند برگزار شد.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني دارالحديث، در ابتدا حجت الاسلام و المسلمين دکتر حسن خيري با بيان اينکه در اين بحث سخن ما در مورد جوامع اسلامي و همينطور جامعه مهدوي نيست،بلکه سخن از ترسيم يک جامعه آرماني بر مبناي موازين اسلامي در زمان غيبت است که ما بتوانيم در سايه آن جامعه وظايف فردي و اجتماعي خودمان را به نحو احسن پياده کنيم.
وي با توجه بر سير تکامل جامعه گفت:بايد مباحث را از انسان شروع کنيم؛ گرچه ميدانيم همه انسانها به لحاظ نوعي هويت ذاتي مشترک دارند اما به لحاظ وضعيت و شرايطي که انسانها ، قبل از خلقت و قبل از آني که به دنيا بيايند در آن قرار مي گيرند و چون اين شرايط متفاوت تاثير گذار است ،سرنوشت افراد تاثير گوناگون مي پذيرد.
اين استاد دانشگاه ادامه داد : وقتي که يک انسان بدنيا مي آيد در بدو خلقت خود با شرايط و استعدادهاي گوناگون رو به رو مي شود که اينها همه در سرنوشت افراد بسيار موثر است.
خيري بيان داشت : در مباني ديني و نظر انديشمندان اسلامي محرک رفتار انساني حب و ذات است که اين بحث را هم شهيد صدر و هم علامه طباطبايي دارند و معتقدند آن چيزي که به انسان جهت و انگيزه مي دهد و محرک رفتار انساني است ، ايجاد حب و علاقه است.
وي ادامه داد : البته در اين حب و علاقه هم گرايشات حيواني و غريزي و هم گرايشات علمي که ناشي از فطرت انسان است، وجود دارد.
اين استاد دانشگاه اظهار داشت : همانطور که در جهان بيروني گاهي در تعامل و گاهي در تضاد است ، ناهماهنگي بوجود مي آيد ،در وجود يک فرد نيز گاهي همين وضعيت تضاد بوجود مي آيد.
وي يکي از راهکارهاي ايجاد هماهنگي را ايجاد وحدت دانست و گفت :گرايش به وحدت از شرايطي است که بايد هم در جوامع و هم در درون يک انسان صورت گيرد که اين ناهماهنگي ها برطرف تا در يک مسير خاص قرار گيرد.
دکتر خيري ادامه داد : جامعه مطلوب يک جامعه هماهنگ چه در سطح خرد و چه در سطح کلان است.
وي نگاه ظاهري به تغيير براي ايجاد هماهنگي را يکي از آفت هاي اين بحث عنوان کرد و گفت : اگر تغيير در هنجارها بدون تغيير در باورها بوجود بيايد ، آنوقت بازهم يک جامعه ناهماهنگ مي شود.
اين استاد دانشگاه همچنين گفت : کساني که باورها و بعد ارزشهاي آن ها مستحکم است ، به راحتي از عقيده خود بر نمي گردند.
وي با تاکيد بر تغيير ساختارهاي موجود در فرد و جامعه گفت: بايد با تغيير ساختارها ناهماهنگي هاي موجود در جامعه و همينطور در فرد را که قبلا به وجود آمده برطرف کنيم.
اين استاد دانشگاه با بيان اينکه آن چيزي که باعث تحرک فرد مي شود حب و علاقه است اظهار داشت : در جامعه مطلوب و آرماني هم از شکوفه کردن احساسات استفاده شده و هم از عقلانيت استفاده مي شود.
وي ادامه داد : بر همين اساس است که در منابر که اصل بر عقلانيت است اما از مداحي هم استفاده مي شود.
خيري گفت:مشکل ما همين است که در بينش ها تا از احساسات استفاده نشود کار به خوبي انجام نمي گيرد و در نتيجه ميل و اشتياقي به آن بينش به وجود نمي آييد.
وي گفت : اگر روحانيت ما اطلاع را به جامعه داد و از يک موضع ديگر بود و با مردم نبود و انگيزه و احساس ايجاد نکرد ، اين اثر ندارد و مشکلاتي را ايجاد مي کند.
دکتر خيري با بيان اين که اگر بخواهيم يک جامعه مطلوب و آرماني را ترسيم کنيم بايد يک جامعه اخلاقي را مدنظر بگيريم ، گفت:گاهي عده اي مي گويند آخر ميخواهيم از ترسيم جامعه آرماني به چه چيزي برسيم؟اگر هدفمان نظم است که جوامع غربي به نظم رسيده اند پس بياييم و راه آنها را ادامه دهيم.
وي ادامه داد:درست است که آنها بر طبق نظم دقيق وخوبي حرکت ميکنند اما ما علاوه بر اينکه ميخواهيم در جامعه مدنظر خود نظم را پياده کنيم اما بايد در کنار آن اخلاق را پياده کنيم که اگر ما توانستيم جامعه اخلاقي داشته باشيم ، اين نظم ما از روي علاقه و نيت دروني است و اين ارزشش به مراتب ارزشمندتر از نظم ماشيني جوامع غربي است.
اين استاد حوزه ادامه داد:نظم جوامع غربي از روي عادت است و حالت ماشيني دارد ولي ما ميخواهيم از روي اخلاق اين نظم را در جامعه پياده کنيم .
وي با بيان اينکه جامعه مطلوب جامعه اي است که با همه به يک طريق معامله نمي کند ،گفت:جامعه آرماني جامعه اي است که حق را به دو گونه مي بيند که يکي حق الله و ديگري حق الناس است و مي داند که حق الناس مقدم بر حق الله است و باز مي داند کسي که حق الناس را رعايت کرد ، حق الله را نيز رعايت مي کند.
دکتر خيري با تاکيد بر اينکه شکر نماد ايمان است ، گفت:اگر جامعه اي به سمتي رفت که دائما گلايه کند از وضع موجود خود ،معلوم است که اين جامعه به سمت درستي پيش نرفته است ، بلکه بايد شکر گزار و تسليم در برابر اراده خداوند باشد.
همچنين دکتر عليرضا شجاعي زند از اساتيد دانشگاه تربيت مدرس تهران هم در سخنان خود اظهار داشت:به اعتقاد بنده بحث از جامعه آرماني ، اساسا بحثي متعلق به حوزه فلسفه اجتماعي و حوزه انديشه و تفکر اجتماعي است و اين همان است که با آمدن جامعه شناسي کنار گذاشته شد.
وي ادامه داد : در ظاهر شايد اين جدايي بين جامعه شناسي و جامعه آرماني بوجود آمد اما در باطن هيچگاه اين دو از هم جدا نيست.
وي بيان داشت : آرمان ها همواره براي انسان قابل توجه است و هميشه يافته ها و خواسته هاي يک فرد در يک رديف نيست و در اين مورد ناهمانگي وجود دارد.
اين استاد دانشگاه گفت : جامعه آرماني همواره وعده اي است که قرار است در آينده اتفاق بيفتد ولي آيا توجه کرده اين که تکليف انسان هاي فعلي چيست؟آيا انسانهايي که در راه تلاش براي جامعه آرماني اند عمر خود را به هدر مي دهند؟
وي ادامه داد:اگر ما به نوبه خودمان حتي فکر آرماني هم داشته باشيم به همان ميزان به آرمان نزديک مي شويم.
شجاعي زند با بيان اينکه آرمان براي انسان مورد توجه است ، گفت : انسان به هر درجه اي از خوبي ها که مي رسد ، همواره به درجات بالاتر مي انديشد و اين مثل کوهنوردي است که در هر قله که قرار مي گيرد قله بلندتر را مي بيندو در صدد رسيدن به آن بر مي آيد.
وي گفت : وجود همين فاصله هاست که اين آرمان را براي انسان تشکيل داده است.
اين استاددانشگاه گفت: انسان با اينکه اهل بلند پروازي است اما دچار مقدورات محدود است و همچنين نيازمند به مساعدت است؛يعني کسي بايد دستش را بگيرد که مي شود گفت هم نياز به بستر و هم نياز به هدايت دارد که اين نظر نافي نظريه وجود گرايان است که معيار همه چيز را خود انسان مي دانند.
دکتر شجاعي زند اظهار داشت : در ميان متفکران مسلمان شاخص ترين فردي که به بحث از جامعه آرماني پرداخته فارابي است و اگر ديگران هم نظري دادند در محور همين نظريه بوده و در دنياي غرب هم آگوستين نظري راجع به اين امر دارد که متفکران معتقدند که نظريه هر دو اينها متاثر از نظريات افلاطون است .
وي ادامه داد : البته در جوامع غير ديني هم کسي که به نظريه جامعه آرماني پرداخته آقاي مارکس است.
وي با تاملي بر نظريه مدينه فاضله فارابي گفت : بحث مدينه فاضله ايشان جامعيت کاملي ندارد و گرچه ظاهرا درمورد جامعه است اما عمدتا درباره فرد سخن گفته است و مي توان گفت که نقص نظريه مدينه فاضله فارابي اين است که به ساختارهاي جامعه نپرداخته است.
استاد دانشگاه تربيت مدرس تهران در ادامه گفت : نکته مهم در انديشه فارابي يکي جامعه کامله و ديگري جامعه آرماني يا همان فاضله است که در جستجوي سعادت است و همين سعادت مصداقي از آرمان است.
وي با تاکيد بر نظريه جامعه آرماني يا همان مدينه فاضله فارابي گفت : فارابي جوامع را به دو دسته مدن غير فاضله و يک مدينه فاضله تقسيم بندي مي کند و در توضيح مدن غير فاضله آنها را جوامع جاهله اي مي داند که مفهوم آرمان را نمي شناسند و همينطور اصلا دغدغه آرمان ندارند.
شجاعي زند ادامه داد : وقتي تمام دغدغه آنها گذران عمر باشد به مفهومي مثل آرمان فکر نمي کنند و اينان يا فکر ثروت دارند يا شهوت ، و يا درگير حداقل هاي زندگي هستند و يا فکر قدرت ويا فخر فروشي ويا در تکاپوي حريت به معناي لاقيدي هستند ، ديگر به آرمان نمي انديشند.
وي در تشريح جوامع آزاد که در مقابل جوامع جاهله هستند هم گفت : در مقابل جوامع جاهله جوامع آزاد هستند که يکدسته از اين جوامع آزاد جامعه اي است که دغدغه آرمان دارند و به آن مي پردازند اما آن را به عنوان غايت ندارند و دسته دوم آن جامعه اي است که فکر سعادت داشته اما آن را کنار گذاشته که مي توان جامعه فعلي خودمان را از اين نمونه بدانيم.
اين استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت : دسته سوم اين جوامع آن است که اهل آرمان است اما آرمانش را اشتباه انتخاب کرده است و دسته ديگر جامعه اي است که فکر آرمان دارد و درست هم آرمان را انتخاب کرده اما در عمل خود کوتاهي مي کند و دسته آخر و مهمتر اين تقسيم بندي جامعه اي است که هم دغدغه آرمان دارد ، هم درست انتخاب کرده و هم درعمل جديت کامل و لازم را دارند که اين همان جامعه آرماني يا همان مدينه فاضله است.
وي گفت: حتي اگر زماني به جامعه مورد نظر آرماني خود رسيديم تازه آغاز راه است و اين اول راهي است که اگر در اين مسير تلاش کنيم به هدف هاي مورد نظر خودمان ميرسيم.
گفتني است، در انتهاي اين نشست علمي پرسش و پاسخ بود که هر دو سخنران به سوالات حاضران پاسخ مي دادند.