شناخت حدیث

به طور کلی، مطالب کتاب بر دو محور «مبانی فهم متن» و «اصول نقد سند» استوار است.

به طور کلی، مطالب کتاب بر دو محور «مبانی فهم متن» و «اصول نقد سند» استوار است. محتوای کتاب در ۱۴ فصل تنظیم و ارائه شده است. نویسنده در مقدمه ی کتاب، عهده دار معرفی فصل های کتاب به صورت زیر شده است:

فصل اول ـبا عنوان«معنا شناسی درایة الحدیث در گذر زمان» تألیف شده که در آن سیر تحوّل «درایة الحدیث» از معنای فقه الحدیث در عصر متقدّمان تا مصطلح الحدیث به معنای امروز مورد تحقیق قرار گرفته است. این مقاله در سال ۱۳۸۲ در فصلنامۀ پژوهش دینی به شماره ۴ به طبع رسید.

فصل دوم ـبا عنوان «اجمال و تبیین در روایات» سامان یافته و نویسنده کوشیده است تا بحث اجمال و تبیین را به شکل تفصیلی در عرصۀ حدیث مورد پژوهش قرار داده، علل اجمال روایت را مورد استقصا قرار دهد و از این جهت مقاله جنبه‌ای نو و ابتکاری دارد. این مقاله نخستین بار در فصلنامۀ مطالعات اسلامی (مشهد) به شماره ۶۵ ـ ۶۶پذیرش شده، به چاپ رسید.

فصل سوم ـباعنوان «ضوابط فهم حدیث در لسان روایات» به درخواست فصلنامۀ در حال انتشار تحقیقات علوم قرآن و حدیث در دانشگاه الزهراء مورد نگارش قرار گرفت. در این مقاله تلاش شده تا ضوابط فهم حدیث مستقیماً از روایات اهل بیت (ع) استخراج شده، در اختیار علاقهمندان قرار گیرد. این مقاله در سال ۱۳۸۳ در نخستین شماره شماره مجله مذکور به طبع رسید.

فصل چهارم ـترجمه و نقد اثری کم حجم امّا پرفایده با عنوان : «ضوابط مهمّه لحسن فهم السنه» تألیف ابوانس اندلسی است، این ترجمه رهآورد یکی از تشرّف‌های اینجانب به مدینۀ منوّره و استفاده از کتابخانۀ حرم نبوی است که پس از تکمیل و نقد برخی از مطالب آن، در قالب مقاله ای علمی در سال ۱۳۸۴در فصلنامه پژوهش دینی به شماره ۵ به طبع رسید.

فصل پنجم ـبا عنوان «تقطیع حدیث، علل و پیامد های آن» به تفصیل به بررسی مسألۀ تقطیع حدیث، اقسام تقطیع و پیامد های ادبی و فقهالحدیثی آن پرداخته است. مقاله با همکاری دوست دانشورم آقای ابولقاسم اوجاقلو تألیف شده و در فصلنامۀ پژوهش دینی به شماره ۱۰ به طبع رسید.

فصل ششم ـبا عنوان «نقل به معنی حدیث، علل و پیامدهای آن» به بررسی یکی از عوارض مهم که دامن روایات گرفته، پرداخته در عین حال ضوابط نقل به معنای مجاز را از نظر روایات معصومان(ع) وسخنان برگان علم حدیث مورد کاوش قرار می دهد. این مقاه در شماره نخسنت پژوهش نامه قرآن وحدیث مجلۀ رسمی انجمن علمی قرآن و حدیث ایران مورد طبع قرار گرفت.

فصل هفتم ـبا عنوان «رابطۀ تاریخ و فهم ونقد حدیث» به بررسی نقش تاریخ در فهم روایات پرداخته که از مبانی مهم فقه الحدیث است. در این مقاله نقش تاریخ از دو منظر عام (شرایط فرهنگی، اجتماعی و....عصر صدور حدیث) و خاص(توجّه به اسباب ورود حدیث) مورد تحقیق قرار گرفته و فایدۀ بینش تاریخی در نقد حدیث نیز نشان داده شده است. این مقاله نخستین بار در فصلنامۀ پژوهش دینی به شماره ۱۴ به طبع رسید.

فصل هشتم ـبا عنوان«گونه شناسی تبیین واژگانی دینی در روایات معصومان» سامان یافته که در آن با استفاده از روایات معصومان(ع) انوع معنا شناسی کلمات قرآن و روایات مورد کاوش قرار گرفته است. این مقاله نیز با مساعدت دوست دانشورم آقای ابوالقاسم اوجاقلو تألیف شده و نخستین بار در فصلنامۀ مقالات و بررسی‌ها به شماره۸۲ به چاپ رسید.

فصل نهم ـبا عنوان «خانوده حدیث و نقش آن در فقه الحدیث» تألیف شده است. در این فصل پس از بررسی اقسام روابطی که در بین روایات متحّد الموضوع برقرار است، ارتباط تصویری روایات با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته، ضرورت تفسیر حدیث با کمک حدیث را تبیین میکند. این مقاله نیز با همکاری آقای ابوالقاسم اوجاقلو تألیف شده و نخستین بار در فصلنامۀ پژوهش دینی به شماره ۸ به طبع رسید.ضمناً در این فصل آخر مبنا از مبانی فهم حدیث مورد توجّه قرار گرفته و مباحث در فصل دهم و یازدهم عملاً نمونه‌هایی از فقه الحدیث روایات را ذیل تعابیر«عقل»، «رأی»، «ایمان»، «اسلام» و«عمل» به دست می دهد.

فصل دهم ـبا عنوان «تمایز عقل و رأی در مکتب جعفری» نخستین بار در همایش سراسری «علم، معرفت وتضارب آراء در مکتب جعفری» در دانشگاه امام صادق (ع) واحد خواهران ارائه گردید و در مجموعه مقالات همین همایش در سال ۱۳۸۴ به طبع رسید. مقاله با اندکی ویرایش برای دومین مرتبه در فصلنامه«برهان و عرفان» به زیور طبع آراسته شد.

فصل یازدهم ـبا عنوان «بررسی ریشههای اباحهگری در آیات و روایات با تأکید بر شناخت تطبیقی ارتباط ایمان و عمل در دیدگاههای کلامی»، حاصل یکی از طرح‌های پژوهشی اینجانب با عنوان «اباحهگری و بررسی ریشههای آن از نظر آیات و روایات» است. سابقه اوّلیۀ این طرح پژوهشی ارائۀ مقالهای با عنوان «اباحیگری از دیدگاه قرآن و روایات» بود که در سال ۱۳۸۰ در وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی ارائه شد و سپس در مجموعۀ «مروری بر پژوهش‌های فرهنگ عمومی» در سال ۱۳۸۲ به چاپ رسید. مقالۀ یاد شده سپس با تحقیق و ویرایش جدید در قالب یک مقالۀ علمی به فصلنامه پژوهش دینی ارائه گردید و در شماره ۱۵ این فصلنامه به زیور طبع آراسته شد.

فصل دوازدهم ـباعنوان «درآمدی بر علم رجال شیعه در دورۀ متقدّمان» نگارش یافته که توسعه یافتۀ مقالۀ «مقایسه دیدگاههای رجالی نجاشی و شیخ طوسی» است. این مقاله نخستین بار در مجله مقالات و بررسی‌ها به شماره ۶۲ به چاپ رسید.

فصل سیزدهم ـبا عنوان«گزارشی از آثار رجالی شیعه در دوره متأخران» نگارش یافته که در آن به معرّفی اصول ثانویه رجال شیعه و به دنبال آن مهم ترین جوامع رجالی شیعه در دورۀ متأخران پرداخته شده است. این فصل جهت تکمیل مباحث تاریخ رجال شیعه ویژۀ کتاب حاضر تألیف شده و برای نخستین بار به چاپ می رسد.

فصل چهاردهم ـبا عنوان«مبانی و روش‌های جرح و تعدیل راویان» نگارش یافته که در آن به تفصیل اصطلاحات جرح و تعدیل، اقسام و روش‌های جرح و تعدیل راویان و... مورد بحث قرار گرفته است. این فصل نخستین بار به عنوان مدخل«جرح و تعدیل» در دانشنامۀ جهان اسلام به شماره ۱۰ مورد طبع قرار گرفت.