تو بدهد!
پس، پيامبر صلى الله عليه و آله سه بار فرمود : «خدايا! گواه باش». سپس فرمود : «اى گروه مسلمانان! اين ، پس از من ولىّ شماست و بايد [ اين واقعه را] حاضران شما به غايبان برسانند» ¹ .
حديث دوم، حديثى است كه عيّاشى از محمّد خزاعى، از امام صادق عليه السلام نقل كرده است. امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
چون پيامبر خدا روز جمعه به عرفات رسيد، جبرئيل عليه السلام نزدش آمد و گفت : اى محمّد! خداوند، به تو سلام مى رساند و مى گويد : «به امّتت بگو : با ولايت على بن ابى طالب، «امروز، دينتان را برايتان به كمال رساندم و نعمتم را بر شما كامل كردم و دين اسلام را برايتان پسنديدم» و پس از اين، چيز ديگرى بر شما نازل نمى كنم. نماز و زكات و روزه و حج را بر شما نازل كردم و اين، پنجمى است و آن چهار را جز با اين [ پنجمى] نمى پذيرم» ² .
اكنون بايد ديد كه آيا ميان اين دو دسته از متون، تعارضى غير قابل علاج وجود دارد كه در اين صورت ، حتما يك دسته بايد رد شود، يا آن كه قابل جمع اند.
به نظر مى رسد كه مقتضاى دقّت و تأمّل، آن است كه اين دو دسته از متون، نه تنها با هم تعارض اساسى ندارند، بلكه به عكس، در اساس ، مؤيّد و مكمّل يكديگرند. توضيحْ اين كه ـ ، بنا بر سخن علّامه طباطبايى تدبّر در دو آيه : «اى پيامبر! آنچه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ كن و اگر چنين نكنى، رسالتش را نگزارده اى...» و «امروز، دينتان را برايتان به كمال رساندم ...» و نيز تدبّر در احاديث فريقين و روايات متواتر غدير، همراه با تحليل اوضاع داخلى جامعه اسلامى در اواخر عهد پيامبر صلى الله عليه و آله و كاوش دقيق آن، براى انسان، يقين مى آورد كه «امر به ولايت»، چند روز پيش از روز غدير، نازل شده بوده است.

فرمود : «نماز ؛ و مردم نمى دانستند چگونه نماز بخوانند. پس جبرئيل عليه السلام فرود آمد و گفت : آنان را از اوقات نماز ، آگاه كن.
سپس زكات نازل شد و جبرئيل عليه السلام گفت : اى محمّد! همان گونه كه آنان را از نمازشان آگاه كردى، از زكاتشان نيز آگاه كن .
سپس روزه نازل شد و چون روز دهم مى شد، پيامبر خدا به روستاهاى اطراف، [ پيغام] مى فرستاد و آن روز را روزه مى گرفتند. پس، ماه رمضانِ ميان شعبان و شوّال، نازل شد. سپس حج نازل شد. جبرئيل عليه السلام فرود آمد و گفت : همان گونه كه آنان را از نماز و زكات و روزه شان آگاه كردى، از حجّشان نيز باخبر كن.
سپس ولايت، در روز جمعه و در عرفه نازل شد. خداوند عز و جل نازل كرد : «امروز، دين شما را برايتان به كمال رساندم و نعمتم را بر شما كامل كردم» و كمال دين، به ولايت على بن ابى طالب عليه السلام بود .
و اين هنگام بود كه پيامبر خدا فرمود : امّتم، تازه از جاهليت به در آمده اند و هرگاه آنان را از ولايت پسر عمويم خبر دهم، چنين و چنان مى گويند. اين را با خود گفتم، نه آن كه بر زبان بياورم. پس اراده حتمى خدا، راه بر من بست و مرا تهديد كرد كه اگر ابلاغ نكنم، عذابم كند. پس نازل شد : «اى پيامبر! آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده است، ابلاغ كن و اگر چنين نكنى، رسالتش را نگزارده اى و خداوند، تو را از [ گزند ]مردم حفظ مى كند. خداوند، كافران را هدايت نمى كند» .
پيامبر خدا دست على عليه السلام را گرفت و فرمود : اى مردم! هيچ يك از پيامبران پيشين نبوده، جز آن كه دعوت حق را در پايان عمرش لبيك گفته است. نزديك است كه من هم فرا خوانده شوم و دعوت حق را اجابت كنم. از من سؤال مى شود و از شما هم سؤال مى شود ؛ پس چه مى گوييد؟ .
گفتند : گواهى مى دهيم كه [ پيام الهى را ]رساندى و خيرخواهى كردى و آنچه را بر گردنت بود، ادا كردى. خدا برترين پاداشى را كه به فرستادگانش داده، به