نبودندو با على عليه السلام تنها دو مرد ناتوان و خوار و تازه مسلمان (عبّاس و عقيل) بودند كه از آزاد شدگان [ فتح مكّه ]بودند . هان! به خدا سوگند ، اگر حمزه و جعفر حاضر بودند ، كار آن دو (ابو بكر و عمر) به آن جا نمى رسيد و اگر شاهد ماجرا بودند،خود را فدا مى كردند». ^۱

4 . اجبار

۱۵۴.امام صادق عليه السلام :به خدا سوگند ، على عليه السلام بيعت نكرد تا آن كه ديد دودْ داخل خانه اش شد . ^۲

ل ـ زمينه هاى موفّقيت سقيفه

1 ـ دشمنى قريش

۱۵۵.نثر الدرّـ به نقل از ابن عبّاس ـ: ميان على عليه السلام و عثمان، گفتگويى در گرفت . عثمان گفت : من چه كنم كه قريش ، ^۳ شما (بنى هاشم) را دوست ندارند . شما در جنگ بدر از آنها هفتاد تن را كشتيد ؛ هفتاد نفرى كه سيمايشان چون گوشواره هاى زرين بود و بينى شان پيش از لب هايشان آب مى نوشيد ^۴ . ^۵

2 ـ حسادت

۱۵۶.الأمالى ، مفيد ـ به نقل از ابو هيثم بن تَيَّهان ، پيش از جنگ جمل ـ :اى اميرمؤمنان! حسادت قريش بر تو ، دو گونه است : نيكان آنها به سبب همچشمى در فضيلت و يا بلندىِ مرتبت ، حسادت ورزيدند و بدكاران آنها بدخواهانه بر تو حسد بردند .

ك ـ انگيزه هاى بيعت امام عليه السلام پس از خوددارى

1 . بيم اختلاف

۱۵۱.امام على عليه السلامـ در خطبه اش پيش از جنگ جمل ـ: چون پيامبر صلى الله عليه و آله قبض روح شد ، ما ، خانواده و خاندان و وارثان و خويشان او و سزاوارترينِ مردم به او بوديم و با ما در اين امر ، كشمكش نمى شد . پس ، حكومت پيامبرمان را از ما گرفتند و به ديگران سپردند و به خدا سوگند ، اگر از اختلاف مسلمانان و بازگشتشان به كفر هراسى نبود ، تا سر حدّ توانمان ، آن را دگرگون مى ساختيم . ^۱

2 . بيم ارتداد

۱۵۲.امام باقر عليه السلام :چون مردم كردند آنچه در بيعت با ابو بكر كردند ، هيچ چيز از فراخوانى امير مؤمنان به سوى خود مانع نشد ، مگر توجّه به مردم و بيم آن كه از اسلام باز گردند و به پرستش بت ها روى آورند و به يگانگى خداوند و رسالت خدايىِ محمّد صلى الله عليه و آله گواهى ندهند ... . [ پس ،] از سر ناچارى و بى ياورى بيعت كرد . ^۲

3 . بى ياور بودن

۱۵۳.الكافىـ به نقل از سدير ـ: نزد ابو جعفر (امام باقر) عليه السلام بوديم و آنچه را مردم پس از پيامبرشان كردند و امير مؤمنان را خوار داشتند ، ياد نموديم . پس ، مردى از آن ميان گفت : خدا تو را به سلامت دارد! پس ، عزّت و شوكت بنى هاشم و افراد آنها چه شد؟
امام باقر عليه السلام فرمود : «چه كسى از بنى هاشم باقى مانده بود؟جعفر و حمزه كه