221
گزيده دانش نامه اميرالمؤمنين عليه السلام

ريخت و پاش از بيت المال

روش اقتصادى عثمان نيز بسى شگفت انگيز است . او با بيت المال ، چنان رفتار مى كند كه گويا «مِلك طِلق» اوست . گشاده دستى و بخشش او را بسيار گزارش كرده اند ، به طورى كه زشتى اين همه گشاده دستى ، از ديد محقّقان آگاه اهل سنّت نيز پنهان نمانده است .او اموال بسيارى را به ابو سفيان ، حَكَم ، مروان و ديگران مى بخشد و در برابر اعتراض مردم ، هرگز تسليم نمى شود . و شگفت ، اين جاست كه گاه ، اين همه بخشندگى از بيت المال را «صله رحم» تلقّى مى كند!

برخورد با آموزه هاى دين

نكته مهمّى كه گاه از ديد محقّقانْ پنهان مانده و شايان بسى توجّه است ، تغيير و دگرسانى در دين و تحريف و دستكارى احكام الهى از سوى عثمان است كه در روزهاى شورش ، در شعارها و سخنان مخالفان خليفه به روشنى ديده مى شود .
روايت شده كه به زيد بن ارقم گفته شد : چرا عثمان را تكفير كرديد؟ گفت :
به خاطر سه چيز : اموال را تنها بازيچه اغنيا قرار داد و به ديگران نداد ؛ آن دسته از اصحاب پيامبر خدا را كه در راه دينْ هجرت كرده بودند ، در جايگاه كسانى قرار داد كه با خدا و پيامبرش جنگيده بودند ؛ و به غير كتاب خدا عمل كرد . ۱
در ميان اظهار نظرهاى صحابيان درباره رفتار عثمان ، تعبيرهايى چون : «دينتان را دگرگون كرد» ، «بدعت هايى آورد» ، «تو بدعت هايى آوردى كه مردم ، آنها را نمى شناسند» ، «خواست كه دينمان را دگرگون كند» ، «بدعت هايى آورد و با حُكمِ قرآنْ مخالفت كرد» ، «حكم قرآن را پشت سر انداخت» ، «كتاب خدا را دگرگون كردى» ۲ و ... فراوان است چنين است كه مى بينيم تنى چند از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله به

1.الشافى : ج ۴ ص ۲۹۱ .

2.ر . ك : أنساب الأشراف : ج ۶ ص ۱۳۳ ـ ۱۳۸ .


گزيده دانش نامه اميرالمؤمنين عليه السلام
220

تحليلى درباره عوامل شورش عليه عثمان

شورش مسلمانان بر ضدّ عثمان ، ريشه در عملكرد او و اطرافيان وى دارد . اين نكته را اندكى بيشتر مى كاويم .
در اين جا رفتار عثمان را اندكى مشروح تر بنگريم :

مقرّب ساختن طُلَقا ۱

هنگامى كه عثمان به خلافت مى رسد ، كسانِ خود و در حقيقت ، «حزب طُلَقا» را بسى مى نوازد و آنان را كه برخى شان (همانند : حَكَم و پسرانش مروان و حارث) مطرود پيامبر خدايند ، همرازان و كارگزاران خود بر مى گيرد .
اينان با پشتيبانى خليفه ، بر مردم سخت مى گيرند و فرياد مردم به جايى نمى رسد و چون صحابه بزرگ پيامبر خدا زبان به اعتراض مى گشايند ، سياسى مى شوند و عثمان ، برخوردى خشن و دور از انصاف را با آنان پيشه مى سازد : ابو ذر را به ربذه تبعيد مى كند ؛ عمّار بن ياسر ، حق مدار بزرگ ، را با آن پيشينه درخشان ، شخصا چنان مى زند كه به «فتق» دچار مى شود ؛ عبد اللّه بن مسعود را تبعيد كرده ، حقوقش را از بيت المال مى بُرد ؛ و ... .

1.طُلَقاء در لغت به معناى آزادشدگان است و به تمام قريشيانى گفته مى‏شود كه پيامبر در فتح مكه ايشان را به اسارت نگرفت ، بلكه به آنان فرمود : «اذهبوا فأنتم الطلقاء ؛ برويد كه شما آزادشدگان هستيد» . بيشتر افراد اين گروه كسانى بودند كه تا پيش از فتح مكه در دشمنى با پيامبر و مسلمانان همواره مصمم بودند و آن گاه كه ناچار به تسليم شدند ، ناگزير اسلام آوردند .

  • نام منبع :
    گزيده دانش نامه اميرالمؤمنين عليه السلام
    سایر پدیدآورندگان :
    غلامعلی، مهدی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 189362
صفحه از 896
پرینت  ارسال به