ج ـ توسعه آزادى هاى سازنده
۲۴۵.امام على عليه السلام :اى مردم! به درستى كه آدم عليه السلام ، غلام و كنيز نزاد ومردم ، همه آزادند . ۱
۲۴۶.امام على عليه السلام :برده ديگرى مباش كه خداوند ، تو را آزاد آفريده است . ۲
د ـ اهتمام به خشنود سازى مردم
۲۴۷.امام على عليه السلامـ در سفارش نامه اش به مالك اشتر ـ: در دايره حكومت ، مانند كسى رفتار كن كه دوست مى دارد ستايش مردم را براى خود ، ذخيره سازد و ثواب خداوند و خشنودى پيشوايش را به دست آورد . ولا قوة الّا باللّه ! ۳
ه ـ مهربانى و دوستى با مردم
۲۴۸.امام على عليه السلامـ در سفارش نامه اش به مالك اشتر ـ: بر دلت مهربانى بر شهروندان و دوستى و لطف به آنان را وارد ساز و بر آنان ، درنده اى آسيب رسان مباش كه خوردن شكارش را غنيمت داند ؛ چراكه شهروندان ، دو دسته اند : دسته اى برادر دينى تواند ، و دسته ديگر ، در آفرينشْ همانند تو . لغزش هايى از آنان سر مى زند و عيب هايى بر آنان عارض مى گردد و خواسته يا نخواسته ، خطايى بر دستشان مى رود . پس به آنان ، از بخشش و گذشت خود ، نصيبى رسان ، چنان كه دوست مى دارى خداوند به تو از بخشش و گذشتش عطا كند ؛ چه ، تو بالا دستِ آنانى و حكمرانِ بر تو بالا دستِ توست ، و خدا ، بالادستِ كسى است كه تو را به ولايت رساند ؛ و خداوند ، ساماندهى كارشان را از تو خواست و تو را به وسيله آنان ، آزمايش كرد ؛ و خود را آماده جنگ با خدا مكن كه كيفر او را تاب نياورى و از عفو و مهربانى او بى نياز نيستى ... .
بدان كه هيچ چيز به خوش گمانى زمامدار به شهروند ، واداركننده تر نيست از نيكى زمامدار در حقّ شهروندان و سبُك كردن هزينه ها بر آنان و آزاد گذاشتن ابراز
1.الإمام عليّ عليه السلام : أيُّهَا النّاسُ ! إنَّ آدَمَ لَم يَلِد عَبدا ولا أمَةً ، وإنَّ النّاسَ كُلَّهُم أحرارٌ (الكافى : ج۸ ص۶۹ ح۲۶) .
2.عنه عليه السلام : لا تَكُن عَبدَ غَيرِكَ وقَد جَعَلَكَ اللّه ُ حُرّا (نهج البلاغة : نامه ۳۱) .
3.عنه عليه السلام ـ في عَهدِهِ إلى مالِكٍ الأَشتَرِ ـ : فَاعمَل فيما وُلّيتَ عَمَلَ مَن يُحِبُّ أن يَدَّخِرَ حُسنَ الثَّناءِ مِنَ الرَّعِيَّةِ ، وَالمَثوبَةِ مِنَ اللّه ِ ، وَالرِّضا مِنَ الإِمامِ . ولا قُوَّةَ إلّا بِاللّه ِ (تحف العقول : ص۱۳۸) .
