و ـ موقعيت شناسى در برخورد با دشمنان

۲۷۸.امام على عليه السلام :پيش از توانمندى ، بر دشمن يورش مَبَر . ^۱

۲۷۹.امام على عليه السلام :نابود كننده ترينِ چيزها براى دشمنت آن است كه به وى اعلام نكنى كه او را دشمن گرفته اى . ^۲

ز ـ پرهيزاندن از شكنجه

۲۸۰.مسند زيدـ به نقل از زيد بن على ، از پدرش ، از جدّش درباره امام على عليه السلام ـ: به درستى كه او (على عليه السلام ) به عمر درباره زنِ حامله اى كه اعتراف به زنا كرده بود و عمر دستور داده بود سنگسار شود ، گفت : «شايد بر سرش فرياد كشيده اى يا او را ترسانده اى؟» .
گفت : چنين بود .
فرمود : «آيا از پيامبر خدا نشنيدى كه مى فرمود : بر اعتراف كننده ، پس از شكنجه حدّى نيست . به درستى كه آن كه را دربند كشى يا زندان كنى ، يا تهديد كنى ، اقرارش [ ارزش] ندارد؟ » .
گويد : عمر ، زن را آزاد كرد . سپس گفت : زنان ، ناتوان اند كه فرزندى مانند على بن ابى طالب بزايند . اگر على نبود ، عمر هلاك مى شد . ^۳

ح ـ نرم خويى تا زمانى كه توطئه در كار نباشد

۲۸۱.الأموالـ به نقل از كثير بن نمر ـ: مردى ، مردى از خوارج را نزد على عليه السلام آورد و گفت اى امير مؤمنان! ديدم كه اين مرد ، تو را دشنام مى دهد .
فرمود: «به او دشنام ده،همان گونه كه به من دشنام داد».
گفت : تو را دوزخى مى انگاشت!

به سوى شهرهاى ناحيه بصره رفته اند . از مردمان شهرهايت درباره آنان پرس وجو كن و مأموران مخفى (خبرچين ها) را از هر سوى سر زمين خود ، بر آنان بگمار . آن گاه ، آنچه را كه بدان رسيدى ، برايم بنويس . والسلام! ^۱

۲۷۳.الفتوحـ در گزارش جنگ صفين ـ: مردى از قبيله حِميَر ، به نام حصين بن مالك با معاويه بود كه با على بن ابى طالب عليه السلام مكاتبه داشت و او را بر اسرار معاويه آگاه مى ساخت . ^۲

ج ـ اصلاح دشمنان

۲۷۴.امام على عليه السلام :آن كه دشمنش را اصلاح كند ، بر جمعيت خودْ افزوده است . ^۳

۲۷۵.امام على عليه السلام :كمال دورانديشى ، به صلاح كشاندن مخالفان و مدارا با دشمنان است . ^۴

د ـ سازش به همراه زيركى

۲۷۶.امام على عليه السلام :سازش را تا زمانى كه در آن ضعفى براى اسلام نباشد ، سودمندتر از نبرد يافتم . ^۵

ه ـ كوچك نشمردن دشمن

۲۷۷.امام على عليه السلام :هيچ دشمنى را كوچك مشمار ، گرچه ناتوان باشد . ^۶