ب ـ گرفتار بدترينِ مردم
۴۹۳.امام على عليه السلام :امّا بعد؛ اى كوفيان! آيا هرگاه طليعه اى از طلايه هاى سپاه شامْ روى آوَرَد، هر كس در به روى خود مى بندد و به خانه اش مى خزد، آن گونه كه سوسمار به لانه اش و كفتار ذليل به كُنامش مى خزد؟ اُف بر شما كه از شما چه ها ديدم! روزى نجوا كنان و روزى ديگر فريادزنان صدايتان كردم، نه برادرانِ روز نجوا بوديد، نه ياورانِ هنگام فراخوانى! ۱
ج ـ مردانى نه مرد جنگ!
۴۹۴.امام على عليه السلام :به خدا شما بد آتش افروزانى براى جنگ هستيد! به شما نيرنگ مى زنند ، شما تدبير به كار نمى بريد. به اطراف شما هجوم آورده ، غارت مى كنند، باكتان نيست . دشمن از شما غافل نيست ؛ ولى شما در غفلت و فراموشى به سر مى بريد. مرد جنگى بايد بيدار و هوشيار باشد. هر كه وا گذارد، به ذلّت مى افتد و آنان كه به جان هم بيفتند، شكست مى خورند و هر كه مغلوب شود، شكسته و غارت مى شود. ۲
د ـ سپاه فراوان ، اما بى ثمر
۴۹۵.نهج البلاغةـ از سخنان اوست، وقتى كه مردم را جمع كرد و آنان را بر جهاد برانگيخت، ولى آنان ساكت ماندند ـ: «شما را چه مى شود؟ مگر لاليد؟».
1.الإمام عليّ عليه السلام : أمّا بَعدُ يا أهلَ الكوفَةِ ! أكُلَّما أقبَلَ مَنسِرٌ مِن مَناسِرِ أهلِ الشّامِ أغلَقَ كُلُّ امرِئٍ بابَهُ ، وَانجَحَرَ في بَيتِهِ انجِحارَ الضَّبِّ ، وَالضَّبُعِ الذَّليلِ في وِجارِه ؟ اُفٍّ لَكُم ! لَقَد لَقيتُ مِنكُم ، يَوما اُناجيكُم ، ويوما اُناديكُم ؛ فَلا إخوانٌ عِندَ النَّجاءِ ، وَلا أحرارٌ عِندَ النِّداءِ (تاريخ اليعقوبى : ج۲ ص۱۹۵) .
2.عنه عليه السلام : لَعَمرُ اللّه ِ ، لَبِئسَ حُشّاشُ الحَربِ أنتُم ! إنَّكُم تُكادونَ ولا تَكيدونَ ، ويُتَنَقَّصُ أطرافُكُم ولا تَتَحاشونَ ، ولا يُنامُ عَنكُم وأنتُم في غَفلةٍ ساهونَ ، إنَّ أخَا الحَربِ اليَقظانَ ذو عَقلٍ ، وباتَ لِذُلٍّ مَن وادَعَ ، وغُلِبَ المُتَجادِلونَ ، وَالمَغلوبُ مَقهورٌ ومَسلوبٌ (تاريخ الطبرى : ج۵ ص۹۰) .
