كتاب جَفْر، كتاب جامعه ، و الهام.
و بر اساس متونى كه در فصل چهارم همان بخش آورده ايم، امامان اهل بيت ، از طرقى كه بدانها اشارت رفت ، آنچه را كه مى خواستند بدانند ، مى دانستند.

چرا امام عليه السلام ، خود را در معرض كشته شدن قرار داد؟

براى توجيه پيشگيرى نكردن امامان از شهادت خود (با اين كه از آن مطّلع بودند)، پاسخ هاى متعددى ارائه شده است كه مى توان گفت اصلى ترين آنها بدين شرح است :

1 . عدم علم تفصيلى

پاسخ نخست اين كه هر چند اهل بيت عليهم السلام اجمالاً مى دانستند چگونه شهيد مى شوند ، امّا علم تفصيلى به اين موضوع نداشتند ، هرچند سبب عدم علم تفصيلى آنان ، عدم خواست آنان باشد.
اين پاسخ برخلاف ظاهر رواياتى است كه دلالت دارد ائمه عليه السلام به تفصيل از جريان شهادت خود خبر داشتند و لااقل در مورد شخص امام على عليه السلام با آن همه متون تاريخى و حديثى كه بخشى از آن ملاحظه شد، اين توجيهْ قابل قبول نيست و شگفت از مرحوم شيخ مفيد كه مى فرمايد: «اين كه امام، به وقت شهادت خويش علم داشته باشد، حديثى كه بر اين علم دلالت كند وجود ندارد»!

2 . عدم علم در هنگام تحقّق تقدير الهى

پاسخ دوم اين است كه امامان عليهم السلام به تفصيل ، جريان شهادت خود را مى دانند ؛ امّا در هنگامى كه طبق تقدير قطعى الهى بايد شهيد شوند، آن علم و اطّلاع از آنان سلب مى گردد.
روايتى از امام رضا عليه السلام نقل شده كه بنا بر يك احتمال مى تواند مؤيّد اين پاسخ باشد:
حسن بن جهم گويد : به حضرت رضا عليه السلام گفتم: امير مؤمنان ، قاتل خود و شبى را كه در آن به شهادت مى رسد و جايى را كه در آن كشته مى شود ، مى دانست و سخن آن حضرت ـ وقتى صيحه اردك ها را در خانه شنيد ـ كه : «صيحه كنندگانى اند كه در پى

چرا امام عليه السلام، خود را در معرض كشته شدن قرار داد

بر پايه متون تاريخى و حديثى ـ كه بخشى از آنها گذشت ـ بى ترديد ، امام على عليه السلام از شهادت خود خبر داشت، تاريخ آن را مى دانست و قاتل خود را نيز مى شناخت، و حتى برخى از خواصّ آن حضرت نيز از اين جريان مطّلع بودند. ^۱ از اين رو ، اين پرسش قابل طرح است كه : چرا امام عليه السلام خود را در معرض كشته شدن قرار داد؟ آيا او مكلّف نبود كه از قتل خود پيشگيرى كند، تا امّت اسلامى از بركات وجود او بيشتر بهره ببرند؟ و آيا رفتن امام عليه السلام به مسجد در شبى كه مى داند ترور خواهد شد ، افكندن نفس در مهلكه نيست؟
اين پرسش درباره ساير امامان از اهل بيت عليهم السلام نيز وجود دارد كه : اگر آنان از چگونگى شهادت خود خبر داشتند، چرا از آن پيشگيرى نمى كردند؟

مبادى علم امام عليه السلام

پيش از آن كه به پاسخ پرسش هاى مذكور بپردازيم، لازم است به سؤال ديگرى جواب دهيم كه : اصولاً ائمه عليهم السلام از كجا مى دانستند كه چگونه شهيد مى شوند؟
پاسخ تفصيلى اين پرسش را در كتاب أهل البيت فى الكتاب والسنة تحت عنوان: «مبادى علومهم» آورده ايم و پاسخ اجمالى آن اين است كه مبادىِ دانش هاى متنوّع و گسترده اهل بيت عليهم السلام عبارت است از : آموزش پيامبر اسلام (كه از طريق امام على عليه السلام به همه آنان منتقل شده است)، كتب انبياى الهى، كتاب امام على عليه السلام ، مصحف فاطمه عليها السلام،