ج ـ على عليه السلام از نظر علمى

از منظر پيامبر صلى الله عليه و آله ، على عليه السلام آگاه ترين ، ژرف ترين وبصيرترين فرد امّت است. پيامبر صلى الله عليه و آله على عليه السلام را گنجورِ دانش خويش و وارث معارف و رازدان آگاهى هاى ناپيدا و كانِ تمامى علوم خود و كسى كه نُه دهم از تمامت دانش بشرى نزد اوست، معرّفى كرده است و بر اين حقيقت، تأكيد كرده است كه راه وصول به گستره دانش وآگاهى هاى محمّدى، تنها وتنها از جانب على عليه السلام است .

د ـ على عليه السلام از نظر اعتقادى

او كه از خُردسالى بر دامن پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفت سزامند است كه«هرگز وحتى يك لحظه جانش به كفر، آلوده نشود» واز ميان مردان ، آغازين ايمان آورنده به پيامبر صلى الله عليه و آله باشد و پيامبر صلى الله عليه و آله چونان گواهى بر استوارى ، ژرفايى و گستردگىِ ايمانش بفرمايد :
ايمان با گوشت و خون تو عجين است ، چنان كه با گوشت و خون من عجين است. ^۱

ه ـ على عليه السلام از نظر اخلاقى

پيامبر صلى الله عليه و آله على عليه السلام را نيك خوى ترين ، بردبارترين ، راستگوى ترين ، شكيباترين ، فروتن ترين و دنيا گريزترين و ... دانسته است . با اين همه ، على عليه السلام به هنگام اجراى حكم حق، قاطع ترين و در عمل به فرمان هاى الهى ، استوارترين و شكست ناپذيرترين ، و در اجراى انصاف و عدالت ، انعطاف ناپذيرترين است.

و ـ على عليه السلام در ميدان عمل

على عليه السلام در ميدان عمل نيز بى نظير است. همگامى او با حق و استوارْ گامى او در كنار قرآن و جدايى ناپذيرى او از قرآن را پيامبر خدا رقم زده و بارهاى بار،گواهى نموده است.
او نخستين كسى است كه با پيامبر صلى الله عليه و آله نماز مى گزارَد و بيشتر از هر كس در

«جان هايمان و جان هايتان» ^۱ ، على عليه السلام جان پيامبر صلى الله عليه و آله است و دارنده تمام مقامات ظاهرى وباطنى ايشان ، بجز نبوت. وچون پيامبر صلى الله عليه و آله از على سخن مى گويد ، به واقع ، امتداد وجودى خود را در پيش ديدها مى نهد و همتاى خود را بر امّت اسلامى مى شناسانَد.

4 . جمع بندى سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله درباره على عليه السلام

اكنون و پيش تر از آن كه در نگاهى گذرا و كلّى ودر ذيل عناوينى سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله را درباره على عليه السلام جمع بندى كنيم ، بايد اعتراف كنيم كه جمع بندى دقيق وكامل آنچه پيامبر صلى الله عليه و آله درباره وى گفته است، كارى است كارِستان و بسى دشوار ، و بى گمان، نيازمند مجالى بس فراخ تر از آنچه اكنون و در مقدمه اين فصل در اختيار داريم .

الف ـ على عليه السلام از نظر آفرينش

بخشى از گفتار پيامبر صلى الله عليه و آله درباره على عليه السلام ، مرتبط است با گوهر وجود آن حضرت و چگونگى آفرينش او . از منظر پيامبر صلى الله عليه و آله على عليه السلام و پيامبر خدا ، پرتو يك نورند ، و هر دو جلوه اى از نور خداوند متعال .
رواياتِ نشان دهنده اين حقيقت ارجمند در منابع فريقين، بسى گسترده است كه بخش هايى از آنها با عبارات گونا گون وبيان كننده حقيقتى واحد و راستين ، در آغاز اين فصل، گزارش شده است .

ب ـ على عليه السلام از نظر خانوادگى

على عليه السلام پسر عمو ، داماد و پدر دو «دسته گلِ» پيامبر صلى الله عليه و آله است.فراتر از اينها، على عليه السلام چهره برجسته و ويژه اهل بيت و يكى از «اصحاب كسا» و «پنج تن پاك» است كه آيه تطهير درباره آنها نازل شد وبرترين و والاترين فضيلت ها را براى آنان رقم زد .