فصل هشتم : على عليه السلام از زبان دشمنانش

الف ـ معاوية بن ابى سفيان

۶۹۰.سير أعلام النبلاءـ به نقل از عبيد ـ: ابو مسلم خولانى با گروهى نزد معاويه آمدند و گفتند : تو با على مى جنگى. آيا تو چون اويى؟
گفت : سوگند به خدا ، نه! من مى دانم كه او برتر از من است و به حكومت ، سزاوارتر از من است . ^۱

۶۹۱.تاريخ دمشقـ به نقل از جابر ـ: نزد معاويه بوديم كه از على ياد شد ، معاويه از او و پدر و مادرش به نيكى ياد كرد. آن گاه گفت : چه طور درباره آنان ، چنين نگويم در حالى كه آنان ، بهترين بندگان خدا بودند و پسران او نزد اويند كه بهترين و فرزندِ بهترين اند . ^۲

۶۹۲.مقتل أمير المؤمنينـ به نقل از مغيره ـ: وقتى خبر مرگ على بن ابى طالب به معاويه رسيد ، وى با زنش ، دختر قرظه ، در يك روز تابستانى در خواب نيم روزى بود. گفت : «ما همه از خداييم و به سوى او باز مى گرديم» . مردم، چه دانش و خير و فضل و فقهى را از دست دادند!
زنش گفت : ديروز با او مى جنگيدى و امروز برايش آيه رجعت مى خوانى؟!
معاويه گفت : واى بر تو! تو نمى دانى مردم چه مقدار از دانش ، فضل و سابقه را ـ كه

و امين او بر بندگان، و جانشينِ آن كس كه براى همه آنان برانگيخته شده، و كشنده پيمان شكنان و منحرفان، و نابود كننده مشركان، و تيرى از تيرهاى الهى بر منافقان، و زبان سخن عابدان .
[ او] ياور دين خدا، و ولىّ خدا، و زبان سخن الهى، و ياور خدا در زمينش، و گنجينه دانش او، و پناه دين او، و پيشواى خوبان، و كسى كه خداوندِ والا و توانمند، از او خشنود است. با گذشت، بخشنده، باشرم، خردمند، شب زنده دار، باهوش، پاك، حجازى، دست و دل باز، شجاع، سرور و سالار ، صبور، روزه دار، هدايت شده، دلاورِ پيشتاز ، قطع كننده پشت ها، برهم ريزنده احزاب، برترِ گردن فرازان كه از نظر زمام، استوارترين، و از نظر دل، ثابت ترين، و در قوّت قلب، استوارترينِ آنان بود. قدرتمند، دلير، مهتر، هژَبْر، شير، با اراده، مصمّم، نيك انديش، سخنور، مناظره گر، اصيل، با فضل، فاضلِ خاندان، پاكْ عشيره، پُر وقار و امانتدار. از بنى هاشم، پسر عموى پيامبر صلى الله عليه و آله ، امامِ ، راه راست يافته، پرهيز كننده از فساد، بخشنده سامانده، قهرمانِ قهرمانان، و شير ژيان، بدرى، مكّى، دارنده دين حنيف، روحانى، تابنده، ستيغ كوه ها، بالاى بلندى ها، سرور عرب ها، و شير بيشه ها، قهرمانِ دلير ، شير حمله كننده، ماهِ تمام، محكِ مؤمنان، وارثِ مشعريان، پدر دو سبط حسن و حسين است.
سوگند به خدا، امير حقيقى و بر حقّ مؤمنان، على بن ابى طالب است ـ كه درودهاى پاك وبركت هاى ارجمند خداوند بر او باد ـ . ^۱

۶۸۹.تاريخ اليعقوبىـ در يادكرد بيعت مردم با اميرمؤمنان: ... آن گاه، مالك بن حارث اشتر به پا ايستاد و گفت : اى مردم! اين وصىّ وصى ها، و وارث دانش پيامبران، آزمايش دهنده بزرگ، و نيكْ بى نياز است. آن است كه كتاب خدا به ايمان ، و پيامبر خدا به بهشت رضوان براى او گواهى داده است ؛ آن كه در او فضايل، كمال يافته اند و در سابقه و دانش و فضلش، پيشينيان و پسينيان، ترديدى ندارند. ^۲