(به رَبَذه) را ساز كرد ؛ امّا مخالفت على عليه السلام وى را از دست يازيدن به اين هدف ، باز داشت .
او را به خاطر صراحتش در گفتارها، به دستور عثمان ، كتك زدند . عثمان ، خود نيز او را مضروب ساخت و آن بزرگوار تا آخر عمر از آثار آن ضربه ها رنج مى برد .
شركت سختكوشانه او در جنگ جمل و تصدّى فرماندهى سواره نظام لشكر على عليه السلام جلوه بسيار داشت . در صِفّين نيز مسئوليت پياده نظام كوفه و نيز قاريان را به عهده داشت . او بارها با عمروعاص و ديگر مخالفان امام عليه السلام سخن گفت و با منطقى استوار و استدلال هايى متين ، حق را نماياند .
اين چهره درخشان و صحابى بزرگوار ، در جنگ صِفّين ، شهد شهادت نوشيد و بدين سان ، پيشگويى شگفت پيامبر خدا كه فرموده بود : «تو را گروه متجاوز مى كشند» ^۱ ، به واقعيّتْ پيوست .
عمّار ، در هنگام شهادت ، 93 سال داشت .

24

كُمَيل بن زياد

كُمَيل بن زياد بن نُهَيك نَخَعى كوفى از ياران امام على و امام حسن عليهماالسلام است . او را از افراد مورد اطمينان امام على عليه السلام برشمرده و در توصيف او گفته اند : شجاع ، دلير ، زاهد و عابد بود .
او از پيش گامان شورش كوفيان عليه عثمان بود و عثمان ، او را با عدّه اى ديگر به شام ، تبعيد كرد . در جنگ صِفّين ، شركت جست و از طرف امام على عليه السلام فرماندار «هيت» شد كه به خاطر عملكرد ضعيفش ، مورد عتاب حضرت قرار گرفت .
كميل ، سخنان زيبايى از امام على عليه السلام نقل كرده است كه از آن جمله ، دعاى مشهور

موضع حق مدارانه اش را از دست نمى داد .
او در حدود سال 68 هجرى در 120 سالگى درگذشت .

22

على بن ابى رافع

على بن ابى رافع ، به روزگار پيامبر خدا ديده به جهان گشود و پيامبر صلى الله عليه و آله او را «على» ناميد . او از تابعيان ، نخبگان شيعه و ياران على عليه السلام است . او از حافظان حديث است و همچنين كتابى در ابواب مختلف فقه ، مانند وضو و نماز و ديگر احكام نگاشت . وى از سوى على عليه السلام مسئول بيت المال . و نيز كاتب آن حضرت بود.

23

عمّار بن ياسر

ابو يَقظان ، عمّار بن ياسر بن عامر مَذحِجى كه مادرش (سُميّه) نخستين شهيد راه خدا بود ، از پيشتازان در ايمان و هجرت و از استوار گامانِ راست قامتى است كه در آغازين روزهاى جلوه اسلام ، همراه پدر و مادرش شكنجه هاى مشركان را با همه توان ، تاب آورد و در طريق حق ، لحظه اى ترديد بر جانش ننشست .
او از پاكْ سرشتانى است كه پيامبر خدا به حق مدارى ، پاكْ طينتى و آكندگى جانش از ايمان ، گواهى داد و تأكيد كرد كه آتش دوزخ ، هرگز به اين جان منوّر ، نزديك نخواهد شد .
او از معدود كسانى است كه پس از پيامبر خدا ، «حقّ خلافت» و «خلافت حق» را پاس داشت و هرگز از صراط مستقيم ، كناره نگرفت . با على عليه السلام بر پيكر پاك فاطمه عليها السلامنماز خواند و همچنان همگام على عليه السلام باقى ماند .
او به روزگار عمر ، مدّتى فرماندار كوفه شد و در فتح برخى از سرزمين ها ، فرماندهى رزمندگان را به عهده داشت . به هنگام حاكميت عثمان ، در صف مخالفان جدّى او قرار گرفت و بارها از رفتار وى انتقاد كرد تا بدان جا كه خليفه آهنگ تبعيد او