ارض

ارض ، در لغت

در لغت ، «أرض» به هر چيزى كه در پايين قرار دارد (در مقابل «سماء») ، اطلاق مى گردد . ابن فارس مى گويد :

الهَمزَةُ وَ الرّاءُ وَ الضّادّ ثَلاثَةُ اُصول : أصلٌ يَتَفَرَّعُ وَ تَكثُرُ مَسائِلُهُ ، وَ أصلانِ لا يَنقاسانِ ، بَل كُلُّ واحِدٍ مَوضوعٌ حَيثُ وَضَعَتهُ العَرَبُ... وَ أمَّا الأَصلُ الأَوَّلُ ، فَكُلُّ شَيءٍ يَسفلُ وَ يقابِلُ السَّماءَ .[۱]همزه و راء و ضاد ، سه ريشه معنايى دارد : يك ريشه ، فروع و مسائل بسيار دارد ، و دو ريشه ديگر ، با هم قياس نمى شوند ؛ بلكه هر يك وضعى جداگانه دارند كه به وسيله عرب ، وضع شده اند... ؛ امّا ريشه اوّل ، عبارت از هر چيزى است كه در پايين قرار دارد و در مقابل سماء (بالا) است .

ديگر لغت شناسان نيز واژه «أرض» را چنين تفسير كرده اند .[۲]بنا بر اين ، كره خاكى اى كه ما بر آن زندگى مى كنيم و موضوع اين بخش است ، يكى از مصاديق معناى لغوى «أرض» است و بدان جهت ، «أرض» ناميده مى شود كه نسبت به آسمان ، پايين محسوب مى شود .

ارض ، در قرآن و حديث

در قرآن كريم ، كلمه «أرض» ، ۴۶۱ بار به كار رفته است .[۳]اين كلمه در قرآن ، به معناى : كُره زمين (مانند :  « وَ الْأَرْضَ مَدَدْنَاهَا وَأَلْقَيْنَا فِيهَا رَوَاسِىَ ؛[۴]و زمين را گسترانديم و در آن ، كوه هاى استوار افكنديم»  ) ، قطعه محدودى از زمين (مانند :  « يَاقَوْمِ ادْخُلُواْ الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِى كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ ؛[۵]اى قوم من! به سرزمين مقدّسى كه خدا براى شما نوشت ، وارد شويد »  ) ، عالم مادّه و در مقابل عالم معنا (مانند :  « يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَآءِ إِلَى الْأَرْضِ ؛[۶]كار را از آسمان تا زمين ، تدبير مى كند ) و ... آمده است .

از منظر قرآن و احاديث اسلامى ، زمين ، يكى از نشانه هاى روشن خداشناسى است كه خداوند متعال به آن ، سوگند ياد كرده است :

« وَالْأَرْضِ وَ مَا طَحَاهَا .[۷]

و سوگند به زمين و آن كس كه آن را گسترد»  .

قرآن كريم بيش از هشتاد بار ، آفرينش زمين و نظم و تدبير حاكم بر آن را مورد توجّه قرار داده و پيروان خود را به «زمين شناسى» به عنوان يكى از راه هاى خداشناسى و اثبات توحيد ، دعوت مى كند .