حلقه هاى حديثى امام رضا(ع)

برپايى حلقه هاى متعدّد حديثى به وسيله انديشمندان شيعى و در راس آنان امام على بن موسى الرضا(ع) از ويژگى هاى دوران امامت ایشان است. على رغم حركت انحرافى واقفيان و وارد شدن لطمه به هويت و همبستگى شيعيان ، گزارش هاى متعدّدى حاكى از مراجعات گسترده در اين زمان به امام است. اين گزارش ها نشان از آن دارند كه مردم در مدينه، كوفه، مِنا و خراسان ، مشتاقانه در جلسات امام(ع) شركت مى كردند.[۱]

امام رضا(ع) جلساتى را در سال ۱۹۴ هجرى ، در مدينه تشكيل مى داد و در آن ، رواياتى را به صورت مسند از پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله روايت مى كرد. حاصل اين جلسات ، كتاب صحيفة الرضا(ع) شد كه احمد بن عامر طايى آن را روايت كرده است.

راوى ديگرى به نام داوود بن سليمان غازى نيز در چنين جلساتى شركت كرده و كتاب مسند الرضا(ع) را گِردآورده است. در برخى از روايات ، حتّى مكان جلسات امام هم آمده است . براى نمونه امام(ع) در مسجد دار معاويه مدينه جلسه درس داشته است .[۲]گفتنى است كه در حجاز ، حلقه هاى متعدّدى در محضر امام(ع) با حضور جمع كثيرى از مردم ، شكل مى گرفته است.[۳]

حضور گسترده مردم در اين گونه جلسات ، هم در مدينه وهم در خراسان ، به كرّات گزارش شده است. احمد بن محمّد بن ابى نصر بَزَنطى ، وقتى جلسه امام در باره عيد غدير در مدينه را توصيف مى كند ، مى گويد:

كُنَّا عِنْدَ الرِّضَا(ع) وَ الْمَجْلِسُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ فَتَذَاكَرُوا يَوْمَ الْغَدِيرِ فَأَنْكَرَهُ بَعْضُ النَّاسِ .[۴]

نزد امام رضا(ع) بوديم و مجلس پُر بود . سخن از روز غدير به ميان آمد و برخى از مردم ، آن را انكار كردند ... .

اين گزارش ، بيانگر حضور پُرشور افراد گوناگون و حتّى مخالف در جلسه حديث امام است . در اين گزارش ، امام(ع) احاديثى را بيان مى كند كه راوى مى گويد : «بزنطى ، بيش از پنجاه بار اين روايت را در جلسات مختلف ، روايت كرد».[۵]در خراسان نيز اين جمعيت ، نه تنها كاسته نشد ، بلكه فزونى يافت. در جلسات مأمون كه امام(ع) در آن حضور داشت ، دقيقاً همين اصطلاح «الْمَجْلِسُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ»[۶]به كار رفته و حتّى در مواردى ، تعداد حضّار نيز گزارش شده است:

على بن موسى الرضا(ع) در شهر مرو بود و سيصد و شصت مرد از پيروانش از شهرهاى گوناگون ، همراهش بودند .[۷]