بنابراين، شرح حديث از چنين علامه ايى بر هر حديث و دعايى، بسيار قابل توجه است، تا چه رسد به اينکه آن عالم، با تبحر کامل در علم هيأت و نجوم، دعايى در ارتباط با مسايل نجومى را شرح دهد. با توجه به خصوصيات و جهات علمى شيخ بهايى، و شرح او بر دعاي رويت هلال از صحيفه سجاديه، کتاب الحديقة الهلاليه که تنها قسمت موجود از کتاب حدائق الصالحين مى باشد، از چند جهت قابل بررسى ويژه است:
1. نفس شرح دعا توسط شيخ بهايى، و توضيحات و روشهاى او.
2. استفاده ايشان از اطلاعات نجومى، در شرح فقراتى از دعا که داراى اشارات نجومى هستند.
3. طرح مباحث استطرادى در زمينه هاى مختلف، که خود دعا يا برخى از توضيحات شيخ، محملى براى طرح آنها شده است.
در ضمن، تذکر دو نکته ضروريست:
1. آدرسهاى موجود در متن، براساس کتاب الحديقة الهلاليه، چاپ آل البيت، سال 1410 هـ، با تحقيق آقاى سيد على خراسانى مى باشد.
2. در بسيارى از موارد، مصاديق، بسيار بيش از چند موردي است که در مقاله ذکر شده، امّا براى رعايت اختصار، به همين چند مورد بسنده شده است.

بخش اول :

شرح دعا

1. قالب و ساختار شرح

شارح، مجموع دعا را با توجه به تفاوتهاى ساختارى و لفظى و معانى مرتبط، به يک مقدمه و چهار قسمت تقسيم نموده، که به صورت زير است:
مقدمه: در ذيل عنوان دعاي «وکان من دعائه( إذا نظر الى الهلال» نگاشته شده است، و در آن، مطالبى مانند: ماهيت هلال، استحباب دعا در هنگام رويت هلال، وقت دعاى هلال، استحباب رويت هلال، ادعيه مربوط به رويت، آداب مربوط به ادعيه و کرويت زمين، آمده است.
قسمت اول: در شرح بخش اول از دعاست.
أيها الخلق المطيع، الدائب السريع، المتردد فى منازل التقدير، المتصرّف فى فلک التدبير ؛ اى آفريده فرمانبر! که طبيعت تو بر سرعت، و تردد در جايگاههايى است که براى تو تقدير شده است، و همواره در مدارى تدبير شده در چرخش بوده اى.
قسمت دوم: در شرح فقره زير از دعاست:
آمنت بِمَن نوّر بِک الظُلم، واَوضَحَ بِک البَهم، وجعلک آيةً من آياتِ مُلکه، وعَلامةً من علاماتِ سُلطانِه، وامتهَنَک بالزيادةِ والنُقصان، والطلوعِ والافولِ والانارةِ والکسوفِ، فى کل