مباني فقه الحديثي شيخ بهايي - صفحه 21

نکته ديگر اينکه، در هر قسمت از شرح و حتى در مقدمه، مرحوم شيخ بهائى(، توجه کامل به تمايز نکات ارائه شده از هم داشته اند، به همين منظور، با ابتکارى جالب، برخلاف شيوه شرح نويسان هم دوره، هر فقره از شرح را، در زيرمجموعه هاى کوچک ترى طرح نموده، تا تغاير هر نکته با ساير نکات درک شود، در عين حالى که ارتباط زيرمجموعه ها، با همديگر حفظ شوند.
شکل کار ايشان، با استفاده از عناوينى است متفاوت از هم ديگر، که در صدر هر نکته آمده است. البته با توجه به کلمات و معانى آنها، مى توان برخى را در تکميل نکات قبلى، و يا برخى را نکته اى مرتبط با متن اصلى دعا دانست. به عنوان نمونه، سر فصلى مانند «تتمه»، نشان دهنده اين است که اين مطلب، تکميل نکته قبلى است که در شرح آمده و يا تعبير «خاتمه»، براى اشاره به نکته پايانى هر فقره از چهار قسمت آمده است.
به طور کلى، مى توان گفت: معناى لغوى هر عنوان مى تواند نشان دهنده اين باشد که اين نکته جديد، آيا در توضيح خود دعاست، يا در توضيح توضيحات قبلى است، يا مطلبى اضافه تر و در تکميل مطالب گفته شده، مى باشد. اين دسته بندى ما، هر چند به طور غالب مراعات شده، امّا دائمى و در همه موارد نيست. تعابير توضيحى، مواردى از اين قبيل اند: «ايضاح، توضيحُ حال، توضيح، تلويحٌ فيه توضيح، اشارةٌ فيها اناره، تبيان، تبيين، تنبيه و تبيين، ارشاد، کشف نقاب».
و اما تعابير تکميلى را، مى توان موارد زير دانست: «هدايه، تنبيه، وهم و تنبيه، تذکرة، تتمه، تبصره، تکمله، تذنيب، اکمال، تمهيد، بسط کلام، خاتمة».
نکته ديگرى که در بررسى اين اثر بايد مورد توجه باشد، اين است که اين کتاب، فقط قسمتى از شرح بزرگ شيخ بهايى بر صحيفه سجاديه، به نام حدائق الصالحين فى شرح صحيفة سيد الساجدين مى باشد، که در آن کتاب، هر دعا در يک حديقه شرح شده بود. گذشته از اين که طبق تذکرات خود شيخ بهايى( در الحديقة الهلاليه، در کتاب اصلى، در مقدمه اى به عنوان فواتح، نکات زيادى مورد بررسى قرار گرفته بود، اما افسوس که از اين گنجينه گرانبها، تنها همين يک بخش به دست ما رسيده است.
بنابراين، طبيعى است که شيخ، برخى نکات را با توجه به اينکه در فواتح يا در بقيه حدائق آورده، در اينجا ذکر نکند. مى توان حدس زد که در فواتح، بحثهاى مهمى، مانند سند صحيفه و يا نسخ آن، و يا بحث دعا و يا ايمان و... ذکر شده باشد، که به برخى از اينها در همين حديقه، اشاره شده است.

2. پيش نيازها و مراحل فهم حديث

فهم حديث، برخلاف آنچه که برخى آنرا ساده انگاشته اند، نياز به دقت عميق و طى مراحل گام به گام دارد. در اين مقاله، مراحل فهم، براساس تبويب اثر ارزشمند روش فهم حديث، پى گيرى مى شود. طبيعى است که قبل از وارد شدن در مراحل فهم، بايستى صحت متن و درستى انتسابش

صفحه از 36