مباني فقه الحديثي شيخ بهايي - صفحه 26

2. متعلق جار و مجرور در عبارت «جعلک مفتاح شهر، حادث لامر حادث»، «حادث» اول است، که معنا چنين مى شود: « اَىْ اَن حدوث ذلک الشهر وتجدده، لاجل امضاء امر حادث مجدد». هر چند که جايز است متعلق به «جعل» نيز باشد (همان : ص 126).
3. «فاء» در «فاسال اللّه ربى»، مى تواند فاء سببيّه باشد، که معنا چنين مى شود: «فان ذلک الامر المجدّد الذى... لمّا کان مبهماً صار ابهامه سببا لان يسأل اللّه سبحانه، أن يکون برکة وسلامة وامنا»، و بعيد هم نيست که فاء فصيحه باشد، که يا بنا به نظر زمخشرى، جمله شرط در تقدير است؛ يعنى «إذا کان کذلک، فأسأل اللّه »، و يا بنا به نظر صاحب المهناج، جمله غير شرط مقدر است؛ يعنى: «وهو مبهم، فاسال اللّه » (همان: ص 127).

3ـ 2ـ 1. توجه به واژه هاى مرکب :

گاه ترکيب چند واژه در کنار هم، معنايى را منتقل مى کند که لزوماً حاصل جمع معانى مفردات آن نيست. اين معنا، با توجه به مقام و قراين مختلف به دست مى آيد. بر همين اساس، شيخ بهايى(، گذشته از شرح کلمه به کلمه که در قسمت لغات به آن اشاره شد، با توجه به اينکه اين دو کلمه در کنار هم و با يکديگر نيز چه معنايى مى يابند را نيز، تذکر مى دهند، که از آن، گاه تعبير به «مراد» و گاه به «استعمال»مى نمايند. به عنوان مثال در صفحه 86، پس از توضيح لغت «فلک» مى گويد: «والمراد بفلک التدبير اقرب الافلاک التسعه الى عالم العناصر»، يا در صفحه 96، «طلوع» را با توجه به ترکيب «طلوع الکوکب»، چنين تفسير مى کند: «ظهوره فوق الافق، أو من تحت شعاع الشمس».

3ـ 1.توجه به بلاغت:

علم پرکاربرد بلاغت، از سه شاخه معانى، بيان و بديع تشکيل شده است، که از جاهاي متعدد اين شرح، توجه به هر سه شاخه بر مى آيد.
الف) علم معانى:
اين علم، به مطابقت ساختار کلام با مقتضاى حالت خطاب مى پردازد. بنابراين، دعايى که از امام البلغاء صادر شده باشد، تمام ويژگيهاى يک کلام بليغ و متناسب با مخاطب را دارد. پس شايسته است به تمام ويژگيهاى آن، از اين نظر دقت شود. مثلاً همانگونه که شيخ بهايى اشاره مى کند (همان : ص 97):
1. آغاز دعا، با خطاب ماه و ذکر اوصاف آن است، امّا بلافاصله با تغيير اسلوب کلام، براى «تلوين کلام» به صورتى زيبا، خداوند و اوصافش نيز ذکر مى گردد، که همان بحث «التفات» مى باشد، که فايده آنرا شيخ بهايى( چنين ذکر مى کند: «تحاشياً عن ان يتمادى به الکلام، خالياً عن ذکر المفضلِ المنعام». يا اينکه در همين قسمت، خداوند در قالب صله و موصول مورد ثناء قرار

صفحه از 36