مباني فقه الحديثي شيخ بهايي - صفحه 34

نظر سوم: حالات اجرام آسماني، فقط علاماتي براي برخي حوادث اين عالم‌اند، که خداوند آنها را به قدرت و اراده‌اش ايجاد کرده است، و روايات صحت اين علم و جواز تعليمش را، حمل بر اين معنا مي‌کنند.
در صفحه 141، در مورد دليل اختلاف در کلام منجمين و خطا بودن نظراتشان در برخي موارد نيز، مي‌گويند، به خاطر آن دسته از اصولي است که به تجربه و منشأ غير وحياني به دست آمده است.

ب) استفاده از اطلاعات نجومي در شرح دعا

بهره‌‌گيري شيخ از اين توانايي در اين شرح، بارزترين نکته اختصاصي اين شرح است، و بعيد به نظر مي‌رسد که ديگر کسي شرحي با اين ويژگي نوشته باشد و يا بنويسد. اين دعا که لفظ و مضمون آن از سينه امام معصومي جوشيده که متصل به عالمِ مطلق است، داراي اشاراتي به مسائل نجوم و افلاک است. شيخ بهايي که خود جيره‌خوار اين سفره است، با آشنايي کامل از اين علم، توانست بسياري از رموز آن را بگشايد، هر چند آنچه که گفته نشده، بسيار بيشتر از آنهاست که گفته شده. بنابراين، در موارد زيادي، شيخ به توضيح مطالبي نجومي مي‌پردازد، که به گفته خود، برخي «به تصريح»، در متن دعا آمده‌اند، و برخي به «تلويح»، در دعا اشاره شده‌اند (همان: ص 117). به عنوان نمونه، به برخي اشاره مي‌کنيم:
«الدائب السريع»: ماه، به وسيله سرعت، وصف شده است. در اين قسمت، شيخ بهايي در مورد حرکت ماه، اقسام آن، کيفيت آنها و سرعت حرکت ماه نسبت به ساير ستارگان، بحث مفصلي مي‌کنند (همان: ص82 و 83).
«المتردد في منازل التقدير»: مراد از منازل تقدير، پيمودن آنها در هر ماه، و در نتيجه کيفيت سال شمسي و قمري را در اين فقره مورد بحث قرار مي‌دهند (همان: ص 84). در ادامه، مقصود از تردد در اين منازل را بررسي مي‌کنند.
«المتصرف في ملک التدبير»: عبارت ملک التدبير، زمينه ساز بحث‌هاي نجومي دقيقي، مانند مراد از افلاک شده است.
«نوّر بک الظلم»: بحث در مورد ماهيت نور و ظلمت را مطرح مي‌کند، و همچنين کيفيت تنوير، مورد بحث قرار مي‌گيرد.
«امتهنک بالزيادة والنقصان»: مقصود از زيادة و نقصان ماه و چگونگي آن مورد تبيين قرار مي‌گيرد و اين خود بحث بهره‌گيري نور ماه از خورشيد را پيش مي‌آورد. دليل خسوف و کسوف نيز از مسايل مرتبط اين بحث است.

ج) ردّ برخي برداشتهاي نادرست از قرآن و روايت، بهدليل بي‌اطلاعي از اين دانش

مانند صفحه 85، که نظر زمخشري و بيضاوي در تفاسيرشان، در ذيل آيه «والقمر قدرناه منازل» (يس: آيه 39) را رد کرده است؛ زيرا آنها گفته‌اند که ماه، در هر شب، در يکي از منازل خود قرار

صفحه از 36