رياست مذهب و ملت، بدو منتهي شد، و براهين و ادله قاطع، بدو استوار گشت. هيچ فني از فنون نبود، مگر آنکه بهره وافرش، و سرچشمه جوشانش، از آن او بوده است. او، بي مانند است، و برتريش بر نخبگان پيش از او، همچون فضيلت امت پيامبر اسلام(، بر ساير امتها است. او، در آخر آمد، تا همه مفاخر را احراز کند، و هر وصفي که درباره ديگران گفته شود، او مصداق مجسم آن است ( أمل الآمل: ج 1 ص 157).
( شيخ حرّ: وصف شيخ بهايي در فقه و علم و فضل و تحقيق و تدقيق و جلالت قدر و عظمت شأن و نيکو نگاري و زيبايي عبارت پردازي و جميع محاسن، روشن تر از آن است که در سخن، و فضائلش، بيش از آن است که در شمار آيد. او دانشمندي ماهر، متبحر، جامع، کامل، شاعر، أديب، و در فقه، حديث، معاني، بيان، رياضي و غير آن، بي نظير بوده است (همان: ج 1 ص 155).
( محبّي حنفي: او، خود، امّت مستقلي در اخذ به جميع جوانب علوم، و تضلع بر دقائق فنون بوده است، و گمان نمي کنم روزگار، دگربار، مانند او را به ما ارزاني دارد، و بالجمله گوشها، عجيب تر از اخبار او نشنيده اند (موسوعة طبقات الفقهاء: ج 11 ص 263 ش 3494).
( سيد محسن امين: اگر شکي به وثاقت شيخ بهايي راه يابد، ديگر شخص ثقه اي در دنيا باقي نمي ماند. و وسوسه در وثاقت او، بمانندِ وسوسه در اعجاز قرآن، و بلاغت نهج البلاغه، و شجاعت امام علي بن ابي طالب(، و سخاوت حاتم، و شاعر بودن امرؤ القيس و وجود مکه مکرمه است ( أعيان الشيعة: ج 9 ص 243).
4/1.استادان
متأسفانه، از اساتيد شيخ بهايى، اطّلاع چندانى در دست نيست، جز آنکه او شاگرد پدر خويش، حسين بن عبد الصمد، بوده، و از او اجازه روايت دارد. استاد ديگر او نيز، شهيد ثانى است ( نرم افزار جامع احاديث نور).
5/1.شاگردان
اسامى شاگردان شيخ، به ده ها نفر مى رسد که در بين آنان، علمايى والامقام ديده مى شوند. مرحوم ملا محسن فيض کاشانى، که نظير استاد خود، مشربى عرفانى دارد، مرحوم ملا محمد صالح مازندرانى، مرحوم محمد تقى مجلسى، معروف به مجلسى اول، مرحوم سلطان العلماء، صاحب حاشيه بر معالم و شرح لمعه، و مرحوم سيد حسن بن سيد حيدر کرکى، از آن جمله اند (همان).
2.کتاب مفتاح
شيخ بهايي، داراي تأليفات متعددي در رشته هاي گوناگون علمي است، که از آن جمله مي توان: الحبل المتين في إحکام أحکام الدين، الجامع العباسي في الفقه، رسالة في المواريث، رسالة في ذبائح أهل الکتاب، رسالتان کرّيتان، مشرق الشمسين و إکسير السعادتين، زبدة الأُصول، الفوائد الصمدية
