زیارت اموات

از نظر اسلام ، انسان، پس از مرگ نیز داراى حیات برزخى است . از این رو ، زیارت اموات ، دیدار با بدن هاى پوسیده و بى جان نیست ؛ بلکه زیارت ارواحى است که در عالم برزخ ، زندگى مى کنند و از دیدار با آنها ، شاد مى گردند و ارتباط با آنان ، عبرت آموز ، و در زندگى مادّى و معنوى انسان ، مؤثّر است . برترین شاگرد مکتب خاتم الأنبیا ، امام على(ع) ، در باره برخى از آثار و برکات زیارت اموات ، چنین مى فرماید :

زوروا مَوتاکم ؛ فَإِنَّهُم یفرَحونَ بِزِیارَتِکم ، وَ لیطلُبِ الرَّجُلُ حاجَتَهُ عِندَ قَبرِ أبیهِ وَ اُمِّهِ بَعدَ ما یدعو لَهُما .[۱]به زیارت مردگانتان بروید ، که آنها با زیارت شما خوش حال مى شوند . انسان، در نزد قبر پدر و مادرش ، پس از آن که برایشان دعا کرد ، حاجتش را بخواهد .

سیره پیامبر خدا صلى الله علیه و آله[۲]نیز گواه اهمّیت زیارت اموات و تشویق بر این کار مفید و سازنده است . در صحیح مسلم آمده :

کانَ رَسولُ اللّهِ صل الله(ع) کلَّما کانَ لَیلَتُها [أى لیلة عائِشَةَ] مِن رَسولِ اللّهِ صل الله(ع) یخرُجُ مِن آخِرِ اللَّیلِ إلَى البَقیعِ فَیقولُ : السلام عَلَیکم دارَ قَومٍ مُؤمِنینَ ، وَ آتاکم ما توعَدونَ غَدا مُؤَجَّلونَ ، وَ إنّا إن شاءَ اللّهُ بِکم لاحِقونَ . اللّهمَّ اغفِر لِأَهلِ بَقیعِ الغَرقَدِ .[۳]پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ، در آن شب هایى که [از میان همسرانش] نوبت با عایشه بود ، در اواخر شب ، از خانه خارج مى شد و به بقیع مى رفت و مى فرمود : «سلام بر شما ، خانه گروه مؤمنان ! آنچه وعده داده شدید ، در فردایى تعیین شده ، به شما داده شد . ما هم به شما مى پیوندیم ، إن شاء اللّه ! خداوندا ! اهل بقیع غَرقَد[۴]را بیامرز» .

گزارش شده که امام على(ع) نیز در بازگشت از جنگ صِفّین ، هنگام نزدیک شدن به گورستان کوفه ، خطاب به اهل قبور ، فرمود :

یا أهلَ الدِّیارِ الموحِشَةِ ، وَالمَحالِّ المُقفِرَةِ ، وَالقُبورِ المُظلِمَةِ ، یا أهلَ التُّربَةِ ، یا أهلَ الغُربَةِ ، یا أهلَ الوَحدَةِ ، یا أهلَ الوَحشَةِ ، أنتُم لَنا فَرَطٌ سابِقٌ، وَ نَحنُ لَکم تَبَعٌ لاحِقٌ ، أمَّا الدّورُ فَقَد سُکنَت، وَ أمّا الأَزواجُ فَقَد نُکحَت، وَ أمَّا الأَموالُ فَقَد قُسِّمَت ، هذا خَبَرُ ما عِندَنا ، فَما خَبَرُ ما عِندَکم؟

اى ساکنان خانه هاى وحشت ، و مکان هاى خالى ، و گورهاى تاریک ! اى خاک نشینان! اى غریبان ! اى تنهایان ! اى وحشت زدگان ! شما بر ما پیشى گرفتید ، و ما در پىِ شما به شما مى پیوندیم . امّا خانه ها ، مسکن دیگران شدند . امّا همسران ، به همسرى دیگران در آمدند . امّا ثروت ها ، تقسیم شدند . این ، خبرى است که پیش ماست . پیش شما چه خبر؟

آن گاه به یارانش رو کرد و فرمود :

أما لَو اُذِنَ لَهُم فِى الکلامِ لَأَخبَروکم أنَّ خَیرَ الزّادِ التَّقوى .[۵]

بدانید که اگر اجازه سخن گفتن داشتند ، به شما خبر مى دادند که : «بهترین توشه ، پرهیزگارى است» .