اربعين شيخ بهايي - صفحه 123

ودر ادامه، ادله اشاعره در ردّ معتزله را بيان ميکند، و در پايان، به نقل قول مفصّلي از شيخ طوسي، در تفسير تبيان ميپردازد (همان: ص 222).
3. متکلّمان، در معرفي شيطان گفتهاند :
شياطين، اجسام شفافه هستند که ميتوانند به بطن حيوانات راه يابند، و ميتوانند به هر شکلي درآيند. و به اين ترتيب، آنچه که فلاسفه گفتهاند «شياطين، اجسام زميني و تدبير کننده عناصر و نفوس ناطقه شريره هستند، که ابدان خود را ترک گفته و رها شدهاند، پس نفوس را ياري ميرسانند، و بر شر و فساد، معاونت ميکنند»، تضعيف ميگردد.
5. فخر رازي، در تفسير کبير خود، نقل کرده است که :
متکلمان، بر اين مطلب اتفاق نظر دارند که، کسي که عبادت خدا را براي ترس از عذاب يا طمع ثواب انجام دهد، عبادتش صحيح نيست، و اين معنا را در ذيل آيه «أُدعوا ربَّکم تَضَرُعاً و خُفية» (اعراف: آيه55) ، آورده است، و در اوايل تفسير سوره حمد، به صورت قطعي گفته است: کسي که بگويد: نماز ميخوانم براي ثواب خدا يا فرار از عقاب وي، نمازش باطل است (همان: ص 442 ) .
5. آيا بهشت و جهنم، هماکنون خلق شدهاند؟
ظاهراً، برخي روايات را نشانگر وجود و مخلوق بودن بهشت ميداند، و معتقد است کسي که قائل به خلقت بهشت باشد، طبعاً به مخلوق بودن دوزخ هم عقيده دارد، و اين را نظر أکثر متکلمين ميداند، و به گفته او، نظر علّامه حلّي در کتاب التجريد هم، همين است (همان: ص 501) .

( نظرات خاصّ و نکات ويژهاي که مرحوم شيخ بهايي، در ذيل برخي روايات آورده است :

1. در زمينه اکرام مهمان، از رسول خدا( روايت شده است که فرمود: «کسي که ايمان به خدا و روز جزا دارد، پس بايد به مهمان احترام نمايد».
از نمونههاي احترام به مهمان، زود غذا رساندن، خوشرويي با او، بشّاش بودن و خوش صحبتي با او در حال غذا خوردن، بدرقه او تا در خانه و رعايت امثال اين امور ميباشد. از جمله احترام مهمان، ميوه آوردن براي او قبل از طعام ميباشد؛ چون ميوه، از نظر طبّ، موافق طبع و از ضرر دورتر است، چنانکه خداوند متعال در قرآن مجيد، فاکهة را بر طعام مقدم داشته است، آنجا که ميفرمايد: «و فاکهةٌ ممّا يتخيرون، و لحمُ طير ممّا يشتَهون» (واقعه: 20 و 21).
2. امانتداري در نقل مطالب :
مؤلف، در هر کجاي کتاب که از نظر کسي استفاده کرده، نام و منبع آن را به صورت کامل ذکر کرده است. براي نمونه، در معناي واژه يمين، سه احتمال را آورده و در پايان ميگويد: اين وجوه سهگانه را، مرحوم طبرسي، در مجمع البيان آورده است (همان: ص 348).
3. نقل قول از افراد مختلف و نقد آراي بزرگان :
در موارد متعدد، مانند توضيحي که در ذيل آيه شريفه «ليغفر لَک الله ما تَقدّم من ذَنبک و ما تأخَّر» (فتح: آيه2) آورده است:

صفحه از 127