سرگرمِ آن شد، از هر دري سخن ميگويد.
به اين ترتيب، «رحم» در حديث ياد شده، به شاخه درختي تشبيه شده که از آن اصل، نشئت گرفته و جزئي از آن است. امّا مقصود از نشئت گرفتن آن از خدا، يا به اين معناست که خداوند، حقّ آن را لازم و ضرور دانسته و يا به معناي آن است که خداوند، جانب کساني را که صله رَحِم به جا ميآورند، دارد و آنان را مورد حمايت خويش، قرار ميدهد (المجازات النبوية: ص 138).
صب
در يکي از احاديث نبوي، شاهد آن هستيم که روي نمودن دنيا به انسانها، چنين به نمايش گذاشته شده است:
أخاف عليکم إذا صبّت الدّنيا عليکم صبّاً (مسند ابن حنبل: ج 5 ص 155؛ مجمع الزوائد: ج 10 ص 237).
من بر شما از آن زماني که دنيا بر شما سرازير ميشود، بيمناکم.
واژه «صب»، در لغت، به معناي ريختن و سرازير شدن است و از همين رو، تعبير «صبّ الماء»، به معناي فرو ريختن آب از بلندي است (مفردات: ص 473).
گويي پيامبر خدا، فزوني نعمتهاي دنيا و غوطهور شدن انسانها در لذّات و شهوات دنيوي را همچون باران شديد و سيلآسايي دانسته که به يکباره، سرازير ميشود و همه چيز را در خود فرو برده، طعمه سيلاب خود ميسازد (ر.ک: المجازات النبوية: ص 88).
2. بهره جستن از فنون بلاغي و آرايههاي کلامي
پيامبر( براي به تصوير در آوردن مفاهيم و مجسّم کردن معاني، گاه از صنايع ادبي و آرايههاي کلامي بهره جُسته و از اين راه، تابلوهايي بديع و زنده، خلق نموده است که صحنههاي آن، نوازشگرِ چشم و خيال آدمي است. در اين جا به نمونههايي از فنون بلاغي در روايات نبوي، اشاره ميکنيم:
الف) تشبيه
تشبيه، در مقايسه با ساير صنايع ادبي، بيشترين کاربرد را در روايات نبوي دارد و از پيامبر اکرم، تشبيهات نغزِ فراواني نقل گرديده که هر يک از آنها، در بر دارنده حقايقي ژرف و معارفي ناب هستند و بحث درباره آنها، تحقيقي جامع و گسترده را طلب ميکند.
نمونههايي چند از تشبيهات مصوّر نبوي
در حديثي نغز، شاهد چند تشبيه بديع از زبان پيامبر( هستيم:
إن الله سبحانه جعل الإسلام داراً، والجنّة مأدبة، والداعي إليها محمّداً( (همان: ص 183).