تأمّلي در عنوان كتابها - صفحه 118

1. نسخه ابي مسهر، عبد الأعلي بن مسهر ‌‌(م 218‌‌ ق)

عنوان درست: نسخة أبي ‌مسهر، عبد الأعلي بن مسهر و يحيي بن صالح الوْحاظي و غير ذلک عنوان صحيح، در نسخه خطّي آن آمده است و نشان مي‌دهد كه نويسنده آن، يک نفر نيست.

2. مسند ابن الجعد، علي بن جعد بن عبيد جوهري ‌‌(م 230‌‌ ق)

عنوان درست: حديث علي بن الجعد الجوهري
اين عنوان، از روي جلد همه اجزاي كتاب و نيز از پايان آن به دست مي‌آيد.

3. البيان و التبيين، عمرو بن بحر جاحظ ‌‌(م 250‌‌ ق)

عنوان درست: البيان و التبيُّن
محقّق اين كتاب، عبد السلام محمّد هارون، در جاي ديگر ثابت كرده كه در عنوان كتاب مذكور، تبيُّن از باب تفعُّل صحيح است و تصميم به اصلاح آن در چاپ بعد دارد (ر.ک: قطوف أديبة حول تحقيق التراث: ص 67 ـ 68).

4. سنن الدارمي، عبدالله بن بهرام الدارمي ‌‌(م 255‌‌ ق)

عنوان درست: المسند
محقّقان از قديم، اين عنوان را براي آن ذكر كرده‌اند و اگرچه نسبت به چنين نام‌گذارياي اشكال كرده‌اند؛ اما پذيرفته‌اند كه نويسنده، كتاب خود را المسند ناميده است. برخي از اين افراد، عبارتاند از: ابن صلاح، زين ‌الدين عراقي، ابن حجَر، سخاوي و سيوطي.

5. صحيح البخاري، محمّد بن اسماعيل بخاري ‌(م 256‌ ق‌)

عنوان درست: الجامع المسند الصحيح، المختصر مِن اُمور رسول‌ الله‌‌(ص‌‌) و سُنَنِهِ و أيّامه
عبد الفتاح ابوغده، در كتاب تحقيق اسمَي الصحيحين و اسمِ جامع التّرمذي، به تفصيلْ عنوان كتابهاي صحيح البخاري، صحيح مسلم و جامع الترمذي را مورد بررسي قرار داده است. او با تحقيق گسترده، عنوان درست صحيح البخاري را به صورت ياد شده به دست آورده است. بخاري با اين نام‌گذاري، ويژگيهايي را براي اثر خود برشمرده كه از عنوان مشهور آن، به دست نمي‌آيد.

6. التاريخ الصغير، محمّد بن اسماعيل بخاري ‌‌(م 256‌‌ ق)

كتاب با همين عنوان، چند بار چاپ شده؛ اما در واقع، عنوان آن التاريخ الأوسط است. محمود حدّاد، در كتاب فهرس مصنَّفات البخاري ‌‌(ص 28 ـ 29‌‌) با دليل، اين مطلب را ذكر كرده است. شايان ذكر است كه به گمان مؤلّف، بعيد است بخاري، كتابهاي سه‌گانه‌اش را التاريخ الكبير و التاريخ الأوسط و التاريخ الصغير ناميده باشد؛ بلكه كبير و اوسط و صغير ، وصفي‌هايي هستند كه براي تشخيص حجمشان، بر آنها اطلاق شده‌اند.

صفحه از 124