وي، از سوي صاحب بن عباد، به سمت قضاوت گمارده شد (طبقات الشافعية: ص185) و قاضي القضات ري گرديد (مذاهب الاسلاميين: ص383) ، و از اين رو است که او را، قاضي عبدالجبار مي‌خوانند.
قاضي، تنها کسي است که در ميان معتزله، صاحب لقب قاضي القضات است؛ اين لقب، به شيخ ديگري از معتزله، داده نشده است (طبقات الشافعية الکبري: ج5 ص97).
وي، در مدت اقامتش در ري، مورد توجه صاحب بن عباد بود و چنان‌که گفته‌اند، او، نسبت به اهل علم، بخشش بسيار داشت و اين نگاه کريمانه نسبت به قاضي عبدالجبار، چنان بود که از ثروت زيادي که اندوخته کرد، لقب قارون به او دادند (لسان الميزان : ج3 ص386). او، چنان با علم و کمالاتش، وزير دولت آل بويه را مسحور خود ساخت که او را، أفضل اهل زمين و أعلم اهل زمين خوانده است (مذاهب الاسلاميين: ص383).
آثار
مشهورترين اثر وي، کتاب موسّع المغني في ابواب التوحيد و العدل است. اين کتاب را، زماني که در ري اقامت داشت، به رشته تحرير درآورد (معتزلة البصرة والبغداد: ص242ـ241). اين کتاب، بيست جزء دارد، و جامع تمام اصول پنج‌گانه اعتزال و متعلقات اين اصول است.
کتاب ديگر وي، شرح اصول الخمسه است که در آن، اصول پنج‌گانه معتزله را به اختصار شرح کرده است، و توسط شاگرد او، أحمد بن أحمد بن الحسين بن أبي هاشم الحسيني، مدوّن شده است.
و آثار ديگر او، المجموع المحيط بالتکليف، المختصر الحسني، متشابه القرآن، تنزيه القرآن عن المطاعن و طبقات المعتزله است (طبقات المعتزله: ص113ـ112).
وفات
حاکم جشمي (م 494هـ)، در علت و مکان وفاتش گفته است:
حکايت شده که در آخر عمر، به نقرس مبتلا شد.
قاضي القضات، در ري وفات يافت و در منزلش دفن شد (طبقات المعتزله وفضل الاعتزال: ص296).
تاريخ دقيق ولادتش، آن‌چنان‌که در ابتداي سخن گفتيم، مشخص نيست، در تاريخ وفات او نيز، اختلاف است، چنان‌که صاحب تاريخ بغداد (م 463هـ)، وفات او را، اول سال415 هجري ثبت کرده است. گفته وي چنين است:
وفاتش، قبل از داخل شدنم به ري، در سفرم به خراسان و در سال 415 هجري بود، و گمان مي‌کنم که در اول سال وفات يافت (تاريخ بغداد: ج11 ص115).
