اکثر جاهايى که سيد به تفسير آيات و تأويل احاديث پرداخته، مواردى است که ظاهر عبارات، جبر يا تشبيه، و تجويز خطا بر انبياست، و از امورى است که دلايلى عقلى بر ردّ آنها وجود دارد، و آيات و رواياتى که متضمّن اين معانى باشند، رجوع به ظاهرشان صحيح نيست، و به همين خاطر، ظاهر الفاظ چنين عباراتى در نزد او غير قابل قبول است. در اين موارد، او مى‌کوشد که راهى را براى برگرداندن اين عبارات از قرآن يا حديث پيدا کند. سيد در فقه، توجّه زيادى به ظواهر نصوص دارد، ولى آن توجّه را از او در تفسير قرآن و حديث نمى‌بينيم (همان: ص 179 ـ 181).

استادان سيد مرتضي:

مورّخان، گروهي از چهره‌هاي برجسته قرن چهارم را در فنون مختلف برشمرده‌اند که سيد مرتضي نزد آنان، علم آموخته، يا از ايشان روايت کرده است. مهم‌ترين استادان وي عبارتند از:
1ـ شيخ مفيد، محمد بن نعمان (336 ـ 413 هـ) 2ـ عبدالرحيم بن نباته (ف374) 3ـ محمد بن عمران، معروف به مرزباني (ف384) 4ـ حسين بن علي بن يوسف، وزير مغربي (370ـ 418هـ) 5ـ أبوالحسن علي بن حبش کاتب 6ـ حسين بن علي بن بابويه قمي (برادر شيخ صدوق)

شاگردان:

ايشان، شاگردان نامداري نيز تربيت کرده است که هر يک، از مفاخر تاريخ اسلام و فرهنگ شيعه هستند. از مهم‌ترين اين شاگردان، مي‌توان از اين افراد نام برد:
1ـ شيخ الطائفه، محمد بن حسن طوسي (385ـ460هـ) 2ـ حمزة بن عبدالعزيز ديلمي، معروف به سلاّر (ف463) 3ـ قاضي عبدالعزيز بن برّاج طرابلسي (ف481) 4ـ محمد بن علي أبوالفتح، قاضي کراجکي (ف449) 5ـ أبوعبدالله جعفر دوريستي 6ـ يعقوب بن ابراهيم بيهقي 7ـ أبو أحمد حسين بن عباس نجاشي (ف450) . ^۱

تأليفات:

سيد مرتضي، در حوزه‌هاي متعدد علوم و فنون عقلي و نقلي، آثار متعددي نگاشته است که برخي از آنها چند مجلد تحت يک عنوان، و برخي شامل فقط چند صفحه‌اند. مرحوم نجّاشي و شيخ طوسي براي ايشان بيش از 40 تأليف ـ کتاب و رساله ـ برمي‌شمارند. سيد محسن امين، که به برخي از رساله‌هاي ايشان نيز اشاره کرده، به ذکر 90 تأليف پرداخته است. در مقدمه کتاب الناصريات، که بين برخي تأليفات تمييز داده، شمار آنها را به 123 رسانيده است.