ابن أبي حاتم و تفسير او - صفحه 70

. اصل السنه و اعتقاد الدين.
9. الزهد.
10. الکنى و ...
حسن يوسفى اشکورى، در مدخل ابن أبي حاتم، از دائرة المعارف بزرگ اسلامى، کتابِ جرح و تعديل ابن أبي حاتم را که بارها به چاپ رسيده است، از مشهورترين آثار او مى داند که از يک سو مهارت نويسنده را در شناخت رجال بيان مى کند و از سوى ديگر، حاوى اطلاعات مفيد و مهمى درباره اصحاب و تابعيان مى باشد (دائرة المعارف بزرگ اسلامى: ج 2 ص 638 ).
دکتر رفعت فوزى، پژوهشگرِ زندگى و آثار ابن أبي حاتم نيز، در کتاب خود ابن أبي حاتم الرازى و اثره فى علوم الحديث، با معرفى بيست کتاب از آثار او، بيش از همه به شناسايى دو کتاب جرح و تعديل و علل الحديث مى پردازد. بنا بر نوشته او، کتاب جرح و تعديل ابن أبي حاتم، که اينک در 9 جلد به طبع رسيده است، جمع آورى و تحليل عالمانه اى است از آراء رجاليان اهل سنّت تا زمان مؤلف، که با تکيه بر راويان ثقه و دقت در رعايت مبانى رجالى اهل سنّت به دور از افراط و تفريط نگاشته شده است. اعتماد ابن أبي حاتم بر آراء رجالى ائمه چهارگانه اهل سنّت، نقد عالمانه به رجاليان بزرگ و کتب آنها، همچون بخارى و کتاب تاريخ کبير او، معرفى صحابه و تابعين و طبقه‌بندى آنان، از ديگر فوائد اين کتاب است که رفعت فوزى با تفصيل به آن پرداخته است ( ابن أبي حاتم الرازى و اثره فى علوم الحديث: ص 169 - 243).
هم چنين در کتاب علل الحديث، با دقتى ستودنى، حديث معلّل و اقسام آن معرفى شده است. آن‌گاه انواع علت ها و عيوب که دامنگير سند و متن حديث مى شود، مورد بازشناسى قرار گرفته و در بسيارى از موارد، به کشف عيوب مخفى و رفع آن اقدام شده است (همان: ص 259 – 309).

بخش دوم : تفسير ابن أبي حاتم رازى

الف) اهميت تفسير

با توجه به زمان حيات ابن أبي حاتم (240 - 327 هـ ق) و نزديکى او به عصر صحابه و تابعين، و با در نظر داشتن آن که از اين دوره و دوره هاى پيش از او، کتاب هاى تفسيرى زيادى به دست ما نرسيده است، اهميت کتاب تفسير ابن أبي حاتم روشن مى شود.
او هم زمان با طبرى، صاحب تفسير جامع البيان (224 - 310 هـ ق)، مى زيست و اين مفسر، فقيه، و تاريخ نويس بزرگ را درک کرده است. هم‌چنان‌که با بسيارى از بزرگان اهل حديث هم عصر بوده است. بخارى (م 256 هـ )، مسلم (م 261هـ )، ابن ماجه (م 273 هـ )، أبو داوود (م 275 هـ )، ترمذى (م 279 هـ )، بزّار (م 292 هـ ) نسايى (م 303 هـ )، و أبو يعلى (م 307 هـ )،

صفحه از 77