عليها» (رجال النجاشي: ص 58 ش 136 و 137)، «عليه عول سلامة بن محمّد الأرزني» (همان: ص 330 ش 892)، «رأيت أبا العباس بن نوح قد عول عليه في کتابه أخبار الوکلاء» (همان: ص 440 ش 1189)، نشان ميدهد اعتماد و عمل شيعيان و بويژه بزرگان ايشان به کتابها، يکي از ملاکهاي ارزيابي آنهاست. در مقابل، عدم اعتماد آنان بر کتاب، ديد و قضاوتي منفي نسبت به کتاب، ايجاد ميکند. تعبير «لا يعوّل عليها» (همان: ص 416 ش 1112) به همين مطلب، اشاره دارد. توصيف و مدح کتاب توسّط بزرگان علم حديث را نيز ميتوان قرينهاي بر اعتماد ايشان به کتاب دانست (همان: ص 94 ش 233 و ص 350 ش 934 و ص 373 ش 1019). امروزه، اعتماد يا عدم اعتماد شيعه و بزرگان آن بر هر کتاب را ميتوان با بازيابي احاديث آن کتاب در جوامع حديثي، به کار گرفت و از آن به عنوان قرينهاي در جهت پذيرش يا عدم پذيرش حديث، افزون بر اوصاف رجالي ناقلان آن، استفاده نمود.
يکي ديگر از مظاهر تعامل جامعه شيعي با کتاب، مسئله شهرت است. هر گاه شيعيان به کتاب يا کتابهايي توجّه خاص داشته باشند و افراد بسياري آن را نقل کنند، کتابْ مشهور خواهد بود. اين شهرت، کاشف از اين است که ويژگي خاصّي در کتاب، باعث اقبال شيعه بدان شده است. براي مثال، کتاب عبيد الله حلبي را راويان بسياري نقل کردهاند. شايد بتوان گفت که عرضه کتاب به امام صادق( و تصحيح آن توسّط ايشان، توجّه جامعه آن روز را به خود، جلب کرده است. در مقابل، مشهور نبودن برخي کتب، دستمايه نقد آنها را فراهم آورده است. کتاب دلائل خروج القائم و الملاحم حسن بن محمّد بن احمد صفّار بصري، به دليل عدم شهرت، مورد نقد قرار گرفته است.
شيوههاي بيان شهرت در فهارس رجالي، مختلف است. گاه به تصريح، کتابْ مشهور خوانده ميشود (همان: ص 48 ش 101). گاه با تعابيري چون «يرويه عنه جماعة» (همان: ص 48 ش 100 و ص 253 ش 664)، «تختلف الروايات فيه» (همان: ص 20 ش 24 و ص 71 ش 170 و...)، «... بروايات کثيرة» (همان: ص 53 ش 118 و...)، «يرويه عنه... و غيره» (همان: ص 54 ش 120 و...)، «أخبرنا غير واحد من أصحابنا من طرق مختلفه» (همان: ص 20 ش 26 و...)، «أخبرنا عدّة من أصحابنا کثيرة» (همان: ص 58 ش 136ـ137 و...)، «يرويه عنه جماعات من الناس» (همان: ص 64 ش 149 و...)، «الطرق إليه کثيرة» (همان: ص 116 ش 297 و...)، «الرواة کثيرة عنه في هذه الکتب» (همان: ص 231 ش 297 و...)، «هي تختلف بحسب الرواة» (همان: ص 280 ش 741) و... ، شهرت کتاب و تعدّد راويان آن، نشان داده ميشود. در پارهاي موارد، بدون هيچ يک از تصريحات بالا، چندين و چند طريق متفاوت براي کتاب، نقل ميشود که در جاي خود، شهرت کتاب يا اختلاف نسخ آن را ميرساند. ۱
1.. اين شيوه را شيخ طوسي، در الفهرست به کار ميگيرد که در معرّفي الفهرست، سياههاي مفصّل از آنها ارائه گرديد.