که اگر کتابي ذکر شود؛ ولي طريقي براي آن ذکر نشود، به اين معناست که اين کتاب، به طريق وَجاده‌اي به شخص رسيده است و نمي‌تواند مورد اعتماد باشد، مگر اين که قرائني ديگر، ثابت کند که اين کتاب، متعلّق به مؤلّف است. مثلاً با خطّ نويسنده آشنا باشد و اطمينان داشته باشد که اين خط، از مؤلّف است.
به هر حال، در بيشتر موارد، عدم ذکر طريق به يک کتاب، براي تشکيک در انتساب کتاب، کافي است، چنان که نجاشي، در مورد کتاب‌هاي علي بن ابي صالح مي‌گويد: «و ليس أعلم هذه الکتب له أو رواها عن الرجال» و در نهايت، تنها به ذکر اسامي اين کتاب‌ها با واسطه فهرست حُمَيد بن زياد، بسنده مي‌کند و هيچ طريقي به اين کتاب‌ها ندارد. از طرفي، اگر طريق نجاشي يا شيخ طوسي، به کتاب‌هاي شخصي ضعيف باشد، نمي‌توان به روايت‌هاي آن کتاب، اعتماد کرد؛ چرا که ممکن است اين کتاب‌ها قبل از رسيدن به دست بزرگاني چون شيخ طوسي و نجاشي، دست‌خوش تغير شده باشند و توسّط راويان و افرادي که دسّ در احاديث مي‌کردند، به آنها مطالبي اضافه شده باشد يا دچار تغيير و تحريف شده باشند.
۲. شناخت طبقه راوي
طبقه راوي، از جمله اطّلاعاتي است که در شناخت راوي و اثبات اتّصال يا انقطاعِ سند، کمک مي‌کند. با جمع‌آوري و مقايسه تعداد قابل توجّهي از اسنادي که يک راوي در آنها قرار گرفته، مي‌توان طبقه راوي، اساتيد و شاگردان او را شناخت. شيخ حسن، پسر شهيد ثاني، در فوائد منتقي الجمان، براي تميز مشترکات، از اسناد کتاب‌هايي چون الفهرست طوسي و نجاشي، استفاده کرده است (ر.ک: منتقي الجمان في أحاديث الصحاح و الحسان: ج ۱ ص ۳۴ ـ ۳۸: الفائدة السادسة في طرق تميز من التبس من المشترکات). از ميان معاصران نيز به آية الله بروجردي، در تأليف کتاب ترتيب الأسانيد، ۱ از اين شيوه، مدد جسته است.
۳. قرينه‌يابي براي برخي نظريات رجالي
از اسناد موجود در الفهرست نجاشي و شيخ طوسي، مي‌توان به عنوان منبعي براي اثبات يا ردّ برخي نظريات رجالي استفاده کرد. مثلاً بحث تفاوت يا عدم تفاوت «اصل» و «کتاب»، از موضوعاتي بوده که رجاليان در مورد آن، اختلاف دارند و نظريات گوناگوني را مطرح کرده‌اند، از جمله اين که علاّمه شوشتري، معتقد به يکسان بودن اين دو عنوان است. از نظر علاّمه شوشتري، تقابلي بين «اصل» و «کتاب» نيست و تقابل بين «اصل» و «تصنيف» وجود دارد. از نظر ايشان، «کتاب»، اعم از «اصل» و «تصنيف» است. ايشان براي اثبات اين نظريات خود، از تعابير رجاليان
۱.. مجموعه‌اي رجالي شامل ترتيب اسانيد الکافي، التهذيب، الخصال و ... است که به وسيله آية الله بروجردي، تدوين و تأليف شده و به تحقيق و تکميل ميرزا حسن نوري، توسّط بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي، منتشر شده است. در اين مجموعه، سعي شده است با کنار هم قرار دادن اسناد اين کتاب‌ها و بررسي مشايخ و شاگردان يک راوي، اطّلاعات مورد نظر، استخراج شود.
