کاوشي نو در اسناد کتاب‌هاي فهرست - صفحه 135

ابراهيم بن هاشم کوفي ـ که از شاگردان يونس بن عبدالرحمان بوده ـ، بنا بر نقل نجاشي، اوّلين کسي است که احاديث کوفيان را در قم، منتشر کرد (ر.ک: همان: ش 18؛ الفهرست، طوسي: ش 7). نجاشي، همچنين از مهاجرت خالد بن عبد الرحمان برقي به همراه پدرش از کوفه به قم، خبر مي‌دهد. نجاشي، در ذيل نام احمد بن محمّد بن خالد برقي مي‌گويد: وي در اصل، کوفي بوده و جدّش محمّد بن علي توسّط يوسف بن عمر ثقفي، بعد از شهادت زيد بن علي، زنداني و سپس کشته شد و خالد ـ که سن کمي داشت ـ ، همراه پدرش به سوي قم گريخت و در آن جا ساکن شد. وفات وي به نقل احمد بن حسين غضائري در تاريخش 274 ق، و بنا به نقل علي بن محمّد ماجيلويه، 280 ق، بوده است (رجال النجاشي: ش 182).
عبد الرحمان بن ابي حمّاد کوفي صيرفي (همان: ش 633) و حسين بن سعيد اهوازي ۱ نيز در زمره مهاجران کوفي به شهر قم محسوب مي‌شوند.
در پايان، يادآوري اين نکته، خالي از لطف نيست که اطّلاعات مطرح شده در اين نوشتار، از طريق جستجو و مقايسه اسناد کتاب‌هاي اين افراد که در الفهرست نجاشي و شيخ طوسي آمده، استخراج شده است و موارد اندکي براي نمونه ذکر شد. بر پايه آنچه گذشت، مي‌توان گفت: اسناد ياد شده در کتاب‌هاي فهرست، از منابع ارزشمند در حوزه تاريخ و رجال محسوب مي‌شوند که تتبّع و مطالعه دقيق آنها مي‌تواند ره‌گشاي حلّ بسياري از مسائل باشد و شايسته است تا با ديدي تازه به آنها نگريسته شود. اگر با اين ديد به منابع ارزشمند بر جاي مانده از پيشينيان مراجعه کنيم، اطّلاعات گسترده‌اي را مي‌توانيم از آنها به دست آوريم. مقايسه و تطبيق ساير اطّلاعات موجود در اين دو فهرست نيز دستاوردهاي جديد و جالب توجّهي در پي دارد که در مجالي ديگر، آنها را پي مي‌گيريم.

1.. شيخ طوسي، در الفهرست مي‌گويد: وي از امام رضا و امام جواد و امام هادي( نقل حديث مي‌کند. او در اصل کوفي بوده و همراه برادرش حسن به اهواز مهاجرت کرد. سپس از آن جا به قم رفت و در قم از دنيا رفت (ر.ک: الفهرست: ش ۲۳۰).

صفحه از 136