امام سجاد (علیه السّلام) فرمودند:
اَلدُّنیا سِنَةٌ وَ الآخِرةٌ یَقظَةٌ وَ نَحنُ بَینَهُما اَضغاثُ اَحلامٍ؛
دنیا خواب است و آخرت بیداری، و ما میان این دو، در خوابهای آشفته ایم.
مجموعه ی ورّام، ج۲، ص۲۴
شرح حدیث:
خواب، حالت بی خبری، بی تحرکی و تعطیلی ادراک و شعور و تصمیم است.
از این رو، در ادبیات ما نیز برای نشان دادن غفلت و بی خبری انسان، از واژه ی خواب استفاده می شود و چون بیشتر انسانها در عمر خویش، از هدف خلقت و فرجام و آینده غافل هستند، به خواب آلودگان تعبیر می شوند.
حال دنیا را بپرسیدم من از فرزانه ای گفت: یا خواب است، یا آب است، یا افسانه ای
در روایات نیز، همین توصیف برای مردم دنیا زده دیده می شود و همه ی مردم را همچون خواب آلودگانی پنداشته اند که وقتی می میرند، بیدار می شوند.
همچنان که انسان هنگام بیدار شدن، چشمش باز می شود و آنچه را که در حالت خواب نمی دید، در بیداری می بیند، مرگ نیز انسان را با واقعیتهای وعده داده شده و پایان عمر و آغاز دوره ی برزخ و عوالم پس از مرگ، آشنا می سازد.
«اضغاث احلام» که در این روایت به کار رفته، یعنی خوابهای آشفته و در هم و برهم. مثل آنان که خوابهای آشفته و بی تعبیر می بینند، انسانها هم اغلب در این دنیا گرفتار اوهام و خیالات و اندیشه های واهی و آرزوهای پوچ هستند.
از توصیه های پیشوایان دین است که از خواب غفلت بیدار شویم و در این مرحله، ره توشه ای برای سفر آخرت برداریم و پیش از آن که مرگمان فرا رسد، آماده ی مرگ باشیم. این کلام حضرت علی علیه السّلام است که:
«کوچ کنید، چرا که شما را به کوچ فرا خوانده اند و آماده ی مرگ باشید، که بر سر شما سایه افکنده است»(غررالحکم، سخن ۴۵۱۴.).
آنان که چشم باطنشان باز است، در همین دنیا هم آخرت و مراحل پس از مرگ را می بینند و برای ورود به آن عالم، خود را آماده می کنند.
