پيوند عوامل مادّى و معنوى در برکت

در بررسىِ اسباب بركت از نگاه قرآن و حديث ، نخستين نكته مهمّى كه جلب توجّه مى كند ، اين است كه در متون اسلامى ، اسباب معنوى بركت ، در كنار اسباب مادّى آن ، قرار دارند . از يك سو ، روايات ما: پروا ، عبادت ، طهارت ، دعا ، نماز ، حج ، استغفار و مانند اينها را زمينه هاى بركت و توسعه در زندگى معرّفى مى كنند و از سوى ديگر ، دامدارى ، كشاورزى ، تجارت و كار را پشتوانه و مايه بركت و توسعه مى دانند .

آنچه از همجوارى اين دو دسته از اسباب برمى آيد ، اين است كه در جهان بينى اسلامى ، اعتقاد به تأثير معنويّت در خير و بركت و توسعه و شكوفايى مادّى ، به معناى نفىِ اسباب مادّى يا كم رنگ كردن نقش آنها در توسعه نيست ؛ بلكه بدين معناست كه اسلام ، علاوه بر اسباب مادّىِ شناخته شده براى توسعه ، اسباب ناشناخته و نامرئى ديگرى را هم مؤثّر مى داند و معتقد است كه باورهاى صحيح دينى ، اخلاق شايسته ، و اعمال نيكو نيز در شكوفايى و توسعه اقتصادى جامعه، نقش دارند .

قرآن كريم در اين باره تصريح مى كند كه:

«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى ءَامَنُواْ وَاتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَـتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَْرْضِ .[۱]اگر اهل آبادى ها ايمان آورده بودند و پروا مى ورزيدند ، بركت هايى را از آسمان و زمين بر آنان مى گشاديم»  .

خداوند ، در آيه ديگرى از قول حضرت نوح(ع) مى فرمايد :

«فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا * يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُم مِّدْرَارًا * وَ يُمْدِدْكُم بِأَمْوَ لٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَل لَّكُمْ جَنَّـتٍ وَ يَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَـرًا .[۲]پس گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهيد ، كه او آمرزنده است . باران آسمان را فراوان بر شما فرو مى ريزد و شما را با اموال و فرزندان ، يارى مى رساند و براى شما باغ هايى قرار مى دهد و برايتان نهرهايى قرار مى دهد» .

افزون بر اين ، «بركت» و شكوفايى اقتصادى و توسعه پايدارِ جامعه انسانى ، با ارزش هاى اعتقادى ، اخلاقى و عملى ، همراه است و بدون اين همراهى ، بركات مادّى هم دوام نخواهند داشت.[۳]