مظاهر رفاه زدگى

برجسته ترین نکاتی که از احاديث در این زمینه استفاده می شود عبارت است از:

ألف ـ اسراف در خوراك

يكى از خصوصيات مترفان، شكم پرستى و اسراف در مصرف خوراكى هاست. در اين تعبيرها دقت كنيد:

آلِهَتُهُم بُطونُهُم.[۱]

خدايان آنها، شكم هاى آنها است!

جَعَلَ دينَهُ هَواهُ وإلهَهُ بَطنَهُ، كُلُّ مَا اشتَهى مِنَ الحَلالِ وَالحَرامِ لَم يَمتَنِع مِنهُ.[۲]

دين خود را هوا و هوس خود و خداى خود را شكمش قرار داده! هر چه ميل داشته باشد از حلال و حرام [مى خورد] و از آن پرهيز نمى كند.

هِمَّتُهُم بُطونُهُم.[۳]

دغدغه آنها شكم هاى آنها است!

هِمَّتُهُم ألوانُ الطَّعامِ.[۴]

اهتمام آنها [مصرف] غذاهاى رنگارنگ است.

اين تعبيرها، بسيار دقيق و قابل تأمل اند. كسى كه از شكم خود اطاعت مى كند و هر چه بخواهد و هر قدرى كه بخواهد، به آن مى دهد و كارى به حلال و حرام خوراكى ها و اسراف در كيفيت و كميت مصرف خود ندارد، در واقع بنده شكم خويش است و خداى او شكمش است.

ب ـ اسراف در پوشاك

يكى ديگر از مظاهر رفاه زدگى و اتراف، اسراف در پوشاك است:

هِمَّتُهُم... وأَلوانُ الثِّيابِ.[۵]

همّت آنها... و [پوشيدن] انواع لباس هاست.

كسى كه به بيمارى رفاه زدگى مبتلا است، در تهيه و استفاده از لباس هاى گران قيمت يا متعدد، زياده روى مى كند و مشروعيت پوشش ها براى او بى معنا است.

ج ـ اسراف در آرايش

سوّمين خصوصيت مترفان، زياده روى و اسراف در آرايش است كه با اين تعبير، بيان شده است:

يَتَزَيَّنونَ بِزينَةِ المَرأَةِ لِزَوجِها، ويَتَبَرَّجونَ تَبَرُّجَ النِّساءِ، وزِيُّهُم مِثلُ زِيِّ المُلوكِ الجَبابِرَةِ.[۶]

خود را چنان زينت مى كنند كه زنى براى همسرش زينت مى كند و همچون زنان زيور آرايى مى نمايند لباس آنان و همانند لباس شاهان خودكامه است.

اين جملات بخشى از روايتى است كه در آن پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از وقوع رفاه زدگى در جامعه اسلامى پيشگويى فرموده، و امروز درستى اين سخن كاملاً مشهود است، به ويژه در مورد مردانى كه در زمان ما خود را مانند خانم ها آرايش مى كنند!

د ـ اسراف در ساخت و ساز

چهارمين ويژگى مترفان، اسراف و زياده در عمارت و ساخت و ساز است. تعبيرى كه در روايت آمده، اين است:

يَبنونَ الدّورَ و يُشَيِّدونَ القُصورَ.[۷]

خانه ها مى سازند و كاخ ها برپا مى كنند.

ه ـ تسليم بى چون و چراى زنان

پنجمين مظهر رفاه زدگى، تسليم بى چون و چراى زنان شدن به منظور ارضاى غرايز جنسى است كه با اين تعبير بيان شده است:

مَحاريبُهُم نِساؤُهُم.[۸]

محراب هاى آنان، زنانشان است.

در تعبير ديگرى آمده:

نِساؤُهُم قِبلَتُهُم.[۹]

زنان آنها، قبله آنهاست.

محراب، جايگاهى است كه امام در آن مى ايستد و مأمومين پشت سرِ او قرار مى گيرند و ركوع و سجود مى كنند. قبله نيز نقطه اى است كه مسلمانان هنگام نماز، رو به آن دارند، ظاهرا محراب بودن و قبله بودن زنان براى مترفان، اشاره به تسليم بى چون و چراى جنس مخالف شدن براى ارضاى غريزه جنسى است.

و ـ افراط در ثروت اندوزى

ششمين خصوصيت مترفان، معيار قرار دادن ثروت براى ارزيابى عزت و شرافت است:

شَرَفُهُمُ الدَّراهِمُ وَالدَّنانيرُ.[۱۰]

شرف آنها، درهم و دينار (پول) است.

اين سخن بدين معنا است كه ارزش هاى اخلاقى و معنوى براى افراد مترف، بى معنا است. معيار ارزيابى در نگاه آنها ثروت است، هر كس ثروت بيشترى دارد از شرافت بالاترى برخوردار است و از اين رو مترفان، همه تلاش خود را در جهت انباشتن ثروت افزون تر به كار مى گيرند تا از طريق آن، پاسخگوى هوس هاى خود باشند.

ز ـ خاشع نبودن دل

هفتمين ويژگى رفاه زدگان، اين است كه از خشوع و فروتنى دل، بى بهره اند.

و قُلوبُهُم لا تَخشَعُ.[۱۱]

و دل هاى آنان، خشوع و فروتنى ندارد.

اين فراز نيازى به توضيح ندارد ؛ زيرا خشوع دل براى كسى كه غرق در هوسرانى و خوشگذرانى است بى معناست. رفاه زدگان نه تنها از خشوع دل بهره اى ندارند، بلكه به خصوصياتى مبتلا مى شوند كه در تبيين آثار اتراف به آنها خواهيم پرداخت.