فرق توبه و انابه

«توبه» به معناى رجوع و بازگشت است ؛ امّا «انابه» از ريشه «ن و ب» به معناى عادت به بازگشت به مكانى خاص، تفسير شده است. ابن فارِس در اين باره مى گويد:

النّونُ وَالواوُ وَالباءُ، كَلِمَةٌ واحِدَةٌ تَدُلُّ عَلَى اعتِيادِ مَكانٍ وَالرُّجوعِ إلَيهِ.[۱]

نون و واو و باء يك معناى اصلى دارد، و بر عادت داشتن بر جايى و برگشتن به آنجا دلالت مى كند.

همچنين راغب در توضيح اين واژه مى گويد:

النَّوبُ: رُجوعُ الشَّى ءِ مَرَّةً بَعدَ اُخرى، يُقالُ: نابَ نَوبا وَ نَوبَةً، وَ سُمِّىَ النَّحلُ نَوبا لِرُجوعِها إلى مَقارِّها، وَ نابَتهُ نائِبَةٌ أى ى حادِثَةٌ مِن شَأنِها أن ن تَنوبَ دائِبا.[۲]

«نوب» به معناى بازگشتن مجدد و مكرر است. گفته مى شود: نابَ نَوبا وَ نَوبَةً، و زنبور عسل «نَوب» ناميده مى شود چون به كندوى خود باز مى گردد، و گفته مى شود: «نابَتهُ نائِبَةٌ ؛ گرفتارى براى او پيش آمد» يعنى حادثه اى براى او پيش آمده كه انتظار وقوع آن مى رفت.

بر اين اساس، مفهوم بازگشت در «اِنابه»، قوى تر از مفهوم آن در «توبه» است. از اين رو، تنها يك بار بازگشت از گناه، «توبه» ناميده مى شود ؛ ولى در «اِنابه»، بازگشت از گناه بايد به صورت عادت و ملكه شده باشد. بنا بر اين، مقام «منيب»، بالاتر از مقام «تائب» است و به همين جهت، اهل انابه، مشمول هدايت خاصّ الهى هستند.[۳]