تحلیل گفتمان مناظره ها و مجادله های حضرت رضا(ع) با دگرهای گفتمانی

نشریه : فصلنامه فرهنگ رضوی

نویسنده : پديدآورنده : منصور میر احمدی
پديدآورنده : امیر رضائی پناه

چکیده :

تحلیل گفتمان مناظره ها و مجادله های حضرت رضا(ع) با دگرهای گفتمانی (مبانی قرآنی کلامی ساختبندی هویت اسلامی)
عصر حضرت رضا(ع) صحنه برآمدن جریانها و گفتمانهای بسیاری در جهان اسالم است. این گفتمانها در دو سطح درونگفتمانی و برونگفتمانی قابل تشخیص هستند. امام هشتم (ع) به واسطه مواجهه با موج گسترده این فرقه ها و (خرده)گفتمان ها و لزوم روشنکردن افکار مسلمانان، به انجام مناظرات و مقابله های فراوانی مبادرت کردند. این پژوهش به دنبال آن است تا ضمن تحلیل گفتمان مناظرات و کیفیت مجادله ایشان با گفتمان های رقیب، اصول حاکم بر خوشه نشانگان هویتسازانه- دگرسازانه ایشان را فراچنگ آورد و نسبت میان آن با مبانی رهیافت قرآنی را بررسی کند. جستار پیش رو بر آن است تا منطق روششناختی حاکم بر گفتمان مناظرات و مباحثات امام رضا(ع) در حوزه تعیین مرزهای هویتی را مورد واکاوی و پرسش قرار دهد.
برپایه فرضیه مقدماتی، رویکرد گفتمان حضرت مبتنی بر اصول کالمی و استوار بر منطق، مولفهها و ابزارهای نظری و عملی مندرج در قرآن و سنت نبوی مانند احترام و اخلاقگرایی، جدال احسن (متضاد با مراء)، مؤلف القلوب، حکمت و موعظه حسنه، مدارا، اجاره و امان دادن، اصالت برهان، ارجاع به فطرت و سرشت پاک بشری، توسل به ادله و مبادی مشترک، احسان و کرامت و... است. در این نوشتار کوشیده میشود با کاربست چارچوب روششناختی نظریه تحلیل گفتمان، مبانی و سامانه نشانگانی گفتمان رضوی در مناظره و مقابله با گفتمانهای رقیب ارائه و از رهگذر آن مبانی هویتی- دگرسازانه در اندیشه ایشان به دست داده شود.