توضيح كوتاهى پيرامون ليس كمثله شى ء

اولاً: بايد توجه داشت كه اطلاق كلمه شى ء بر خداوند صحيح است و شى ء واقعى و به معنى حقيقى كلمه، اوست. ^۱ كلمه شى ء بر خداوند حمل مى شود بدون هر گونه حيثيت تعليلى يا تقييدى. غير از خداى متعال هر موجودى براى شى ء بودن خود احتياج به حيثيت تعليلى و بلكه تقييدى دارد؛ مثلاً انسان وقتى موجود است كه خداى متعال موجود باشد، يعنى شى ء بودن انسان مشروط به وجود داشتن خداى متعال است، ولى شى ء بودن خداى متعال ـ چون قضيه ضروريه ازليه است ـ هيچ قيد و شرطى حتى ضرورت به شرط محمول و بلكه ضرورت به شرط موضوع نيز ندارد. و از اينجا معلوم مى شود با آنكه خداوند متعال شى ء است و ساير اشياء نيز شى ء هستند، در عين حال هيچ چيزى شبيه خداوند در شى ء بودن نيست، زيرا شى ء بودن او به طور حقيقى است بدون قيد و شرطى، چه آنكه چيز ديگرى موجود باشد يا موجود نباشد. خداوند شى ء است، اما اشياى ديگر براى شى ء بودن علاوه بر ذات خود بايد متّكى به خارج از ذات خود باشند و حمل كلمه «شى ء» بر آنها نياز به حيثيت تعليلى دارد، به طورى كه اگر علت آنها موجود بود آنها موجودند و شى ء هستند وگرنه آنها شى ء نخواهند بود. در نتيجه حمل كلمه شى ء بر خداوند به صورت حقيقت است و بر موجودات ديگر به صورت مجاز است.
ثانياً: جمله مباركه «ليس كمثله شى ء» صرفاً در مقام تنزيه نيست، زيرا مى دانيم كه تشبيه، منجر به شرك و بت پرستى و ماده انگارى خداى متعال منتهى مى شود و تنزيه نيز سر از تعطيل و قابل شناخت نبودن خداوند درمى آورد؛ بنابراين صحيح آن است