از ميان ده ها روايتى كه ايشان نقل كرده است، حديث «عرض دين» ۱ درخشندگى خاصى دارد. اين حديث، (يك دوره فشرده از اعتقادات است)، چون حداقل اعتقادات و مقدار ضرورت آنها را ـ كه همان ما لا يسع المكلف جهله است ـ به اجمال بيان كرده و تفصيل جزئيات آنها را ندارد.
شرح و تفسير اين حديث، كارى شايسته و باارزش است. مرحوم قاضى سعيد قمى، دويست و پنجاه صفحه را به شرح اين حديث اختصاص داده است، ۲ اما متأسفانه غالب بحث هاى ايشان خروج از موضوع بوده و شرح و تفسير اين حديث نيست؛ ولى حضرت آيه الله صافى گلپايگانى شرحى جامع و بدون اطناب بر آن نوشته است. ۳
نگارنده ابتدا؛ ديدن اين كتاب از نوشتن شرح اين حديث منصرف گرديد، اما پس از مطالعه كتاب مزبور و يافتن بعضى ابهامات و اشكالات، تصميم به نوشتن مقاله اى در شرح اين حديث گرفت. اين مقاله در دو بخش تنظيم شده است:
1. بررسى كتاب «شرح حديث عرض دين حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام » 2. نگاهى اجمالى به حديث عرض دين.
1.برخى از منابع اين حديث عبارت اند از: التوحيد، باب دوم، حديث ۳۷، ص ۸۱؛ كمال الدين و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۸۰؛ الامالى، صدوق، ص ۴۱۹؛ روضة الواعظين، ص ۳۱؛ كفاية الاثر، ص ۲۸۶؛ بحارالانوار، ج ۶۹، ص ۱.
2.شرح توحيد الصدوق، ج ۱، صص ۵۰۹ ـ ۷۴۶.
3.شرح حديث عرض دين حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام ، قم، مؤسسه انتشاراتى حضرت معصومه عليهاالسلام، ۱۳۷۶.
